پایان نامه حاضر به نقد و بررسی عوامل و مشکلات دوره زمامداری حکومت امیرالمومنین علی(ع) می پردازد که این عوامل و مشکلات به چند دسته مهمّ تقسیم می گردد. اوّلین آنها مشکلات سیاسی است که با قتل عثمان و نسبت دادن قتل آن به حضرت شروع می شود و با تحمیل جنگ های جمل و صفّین و نهروان به آن حضرت ادامه پیدا می کند. تا آنجا که به تضعیف حکومت و نارضایتی مردم می انجامد. سوّمین مشکل حکومت امام علی(ع) ناهنجاری های اقتصادی است که توسط خلفای پیشین در میان مردم و بالخصوص تخصیص امتیازات به صحابه و نیز ثروتمند شدن آنان و تضعیف نمودن ارزش های دینی و اسلامی و جایگزین کردن تجمّلات دنیوی و ارزش بخشیدن به آن در میان مسلمانان بود. امّا دوّمین مشکل و معضل در زمان زمامداری حکومت علی(ع) آسیب های اجتماعی بود که تبعیض نژادی، فساد اخلاقی جامعه، فساد اجتماعی و رفاه زدگی و بی میلی به معنویّات و هم چنین جهل مردم نسبت به اعتقادات و دور شدن از واقعیّات ناب اسلام را می توان نام برد. امّا چهارمین مانع حکومت علی(ع) مشکلات اعتقادی و فرهنگی مسلمانان نسبت به بیعت و اصل بیعت بود. این در حالی بود که عرب ها بدان اهمّیت فراوانی و ارزش والایی در نظرشان داشت با این حال بیعت را با امام(ع) شکستند و فراموش نمودند. هم چنین یکی از موانع حکومت علی(ع) بدعت های نادرست خلفاء در دین بود. مانعی که از همه مهمتر بود عدم درک مفهوم ولایت بود که آنها نمی دانستند یا نمی خواستند بدانند ولایت و امامت امری و منصبی الهی است و نه انتخابی یا اطاعت از امام، اطاعت از خداست. امّا با این حال و با توجّه به این مشکلات و موانع حضرت علی(ع)، همواره در طول حکومت خویش دو راهکار را به عنوان سیاست همیشگی خویش در برخورد با مخالفان مدّ نظر داشت. در ابتداء با مسالمت و مدارا با مخالفان خویش صحبت می نمود و آنها را به حکومت و روش خویش دعوت می کرد. و راهکار دوّم و در صورت عدم قبولی آنان و در خطر بودن اصول اسلامی، قاطعانه و خیلی جدّی با آنها برخورد می کرد. بنابراین تمام این عوامل و عوامل دیگری که محدوده زمانی این پایان نامه بدان ها نپرداخته است دست به دست یکدیگر دادند تا بتواند جلوی حکومت امیرالمومنین(ع) را در راستای ایجاد یک حکومت الهی بگیرند و نگذارند خواسته ها و اهداف عالی پیامبر(ص) و امام علی(ع)، به طور کامل و شایسته پیاده شود.