رساله حاضر با موضوع «تاریخ حوزه نجف اشرف از آغاز تا صفویه» در سه فصل تهیه و تنظیم گردیده است که هر فصل دارای چند گفتار می باشد. البته پیش از آن طرح تفصیلی پژوهش و مباحث مقدماتی ارائه گردیده است: فصل اول: مربوط به تاریخ شهر نجف است که دارای پنج گفتار است که گفتار اول، به پیدایش نجف اشرف و پیشینه تاریخی شهر نجف اختصاص یافته و مطالبی همچون موقعیت نجف اشرف پیش از اسلام، در زمان اسلام و فتوحات اسلامی، دوران حکومت امام علی (ع)، دوران عباسیان، آل بویه، ایلخانان مغول، جلایریان، قراقویونلوها، صفویان و دولت عثمانی ارائه شده است که بهترین موقعیت برای شهر نجف و ساکنان آن- که عمدتاً شیعیان بوده- در دوره حکومت شیعی آل بویه و دوره صفویان به حساب می آید، زیرا آنها خود شیعه و دوستدار علم و فرهنگ بوده اند. دوره دوم خلافت عباسیان از جمله متوکل عباسی که جوّ خفقان و اختناق حکمرفا بود، بدترین دوره برای مردم این به حساب می آید. گفتار دوم: نام های نجف و وجه تسمیه آن را مورد بررسی قرار داده است. در گفتار سوم: موقعیت جغرافیایی و طبیعی شهر نجف بررسی شده و این شهر از نظر زمین شناسی، اشکال ناهمواری ها، آب و هوا، منابع آب جنس خاک و مذهب مردم مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است. در گفتار چهارم: نجف اشرف از نظر شهرسازی مورد بررسی قرار داده و از احاطه و حصارهای که در اطراف این شهر ایجاد شده، محله ها، بازار و مساجد این شهر بیان شده است.گفتار پنجم: به بیان وجود مرقد مطهر امام علی (ع) در شهر نجف اختصاص یافته و مطالبی همچون علل و اسباب مخفی بودن قبر امام علی (ع) در ابتدا، تعیین قبر آن حضرت در این شهر از عقل و نقل و روایات ائمه معصومین، اعتراف یکی از دانشمندان اهل سنت به این مسأله بیان شده و در آخر به حدیثی از پیامبر اکرم درباره تقدس شهر نجف، و چگونگی ونحوه آشکار شدن قبر امام علی (ع) و اشعار چند در مدح نجف اشرف بیان شده است. فصل دوم: به تاریخ حوزه نجف اشرف اختصاص یافته که این فصل نیز دارای پنج گفتار است: پس از آن که در گفتار اول، معنای لغوی و اصطلاحی حوزه بررسی شده، در گفتار دوم، به تأسیس حوزه های علمی شیعه و تأثیرات آنها اشاره شده است و از تطور و فراز و فرود حوزه نجف اشرف بحث شده است. گفتار دوم از کتابخانه ها، مدارس و شیوه تدریس در این حوزه سخن گفته است. در گفتار سوم آمده که راه تأمین منابع مالی حوزه نجف و سایر حوزه ها از راه وجوهات شرعیه و کمک و مساعدت افراد خیّر بوده و دولت ها و حکومت ها بجز حکومت آل بویه و صفویان در آن نقش نداشته است. گفتار پنجم به حضور موفق و پر رنگ علمای ایرانی در این حوزه پرداخته است. فصل سوم: با عنوان بنیانگذار حوزه علمیه نجف اشرف دارای سه گفتار می باشد که در گفتار اول: زندگی شیخ طوسی، در گفتار دوم شخصیت علمی او و گفتار سوم به اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر شیخ طوسی پرداخته و در آخر به جمع بندی و نتیجه گیری نهایی اشاره شده است.