نام پژوهشگر: دلارام ضیایی جازی
دلارام ضیایی جازی جمال الدین خواجه الدین
یکی از مشکلات منابع طبیعی ایران کمبود اطلاعات از اکو سیستم ها است که در نهایت با سیر قهقرایی پتانسیل های آب و خاک و پوشش گیاهی منجر به بیابان زایی میگردد.برای مطاله بیابان زایی و تعیین سرعت و روندآن،دامنه وسیعی از مجموعه داده ها و اطلاعات مکانی و زمانی مورد نیاز است و لازم است که شاخص های متعددی مانند فرسایش خاک،شوری خاک وآب،ترکیب پوشش های گیاهی و فراوانی آنها،شدت خشکی،انهدام موازنه بیلان آبی،پراکنش جمعیت انسانی، جمعیت چهار پایان و وحوش و... مورد مطالعه قرار گیرد. با توجه به قابلیت بالای تصاویر ماهواره ای نظیر بهنگام بودن، چند طیفی بودن،تکراری بودن،پوشش وسیع و افزایش روز افزون توان تفکیک طیفی و مکانی آنها می توان جهت مطالعه جنبه های مختلف بیابان زایی از جمله شور و قلیایی شدن اراضی از این تصاویر بهره جست. اهداف اصلی این مطالعه بررسی امکان تهیه نقشه پارامترهای مختلف خاک، براساس خصوصیات فیزیکی-شیمیایی خاکها مانند نقشه های بافت خاک سطحی،درصدآهک خاک سطحی،درصدگچ خاک سطحی،درصد سنگ وسنگریزه سطحی خاک،میزان ec ph ،? cl، na+ ، k+ ،so4-2 ، sar وهمچنین بررسی امکان تفکیک اراضی شور و قلیایی از طریق داده های ماهواره ای وارزیابی کارایی این داده ها در تعیین مقادیر شوری و قلیائیت در خاک مناطق خشک می باشد.تصاویر سنجنده aster به علت فعال بودن باندهای مختلف در طول موجهای مرئی،مادون قرمزنزدیک،میانی،گرمایی وقدرت تفکیک زمینی مناسب به منظور تحقق اهداف مورد نظر مناسب تشخیص داده شد . ابتدا تصاویر با میانگین خطای 0.1 تصحیح هندسی شدند.سپس بهترین ترکیب باندی جهت ساخت تصاویر کاذب رنگی بر اساس شاخصoif بصورت ترکیب باندهای 3،6 و8 تعیین شد که این ترکیب جهت اعمال طبقه بندی نظارت نشده مورد استفاده قرار گرفت. سپس در هریک از خوشه های تفکیک شده طیفی توسط طبقه بندی نظارت نشده ،6 نقطه جهت نمونه برداری خاک سطحی انتخاب شد و در بازدید صحرایی نقاط بر اساس مختصاتشان با استفاده ازgps دستی مکانیابی شدند. خاک سطحی مورد نمونه برداری قرار گرفت و نمونه ها جهت انجام آزمایشات خصوصیات فیزیکی و شیمیایی به آزمایشگاه انتقال داده شدند .بر روی تصاویر پردازشهایی از قبیل آنالیز pca،تهیه شاخص های مختلف خاک و فیون کردن باندها صورت گرفت.به منظور تهیه نقشه ای پیوسته از خصوصیات خاک در سطح منطقه مورد مطالعه از سه روش مختلف مدلسازی به صورت مدلهای رگرسیونی خطی چند متغیره،طبقه بندی نظارت شده و شبکه عصبی مصنوعی استفاده شد. بدین ترتیب که جهت تهیه نقشه هر پارامتر خاک ابتدا مدلسازی با استفاده از روش رگرسیونی مورد بررسی قرار گرفت و در صورت دستیابی به مدلهای معنی دار از لحاظ آماری با 2r بالا،تهیه نقشه پارامتر مورد نظر خاک از این طریق صورت گرفت.علاوه بر این مدلهای رگرسیونی به دست آمده بهترین باندها ویا ترکیبات باندی سنجنده aster را که توانایی پیش بینی روند تغییرات پارامتر مورد نظر در سطح منطقه مطالعه را دارند نیز تعیین نمود . در مواردی که مدلهای مناسب رگرسیونی جهت تهیه نقشه یک پارامتر به دست نیامد در ابتدا تهیه نقشه از روش طبقه بندی نظارت شده مد نظر قرار گرفت . چنانچه که در مورد یک پارامتر مدلسازی از هیچ یک از دو روش فوق امکان پذیر نبود از روش شبکه عصبی مصنوعی جهت تهیه نقشه آن پارامتر استفاده شد. تهیه نقشه شوری خاک به هر سه روش فوق صورت گرفت و نتایج نشان داد نقشه حاصل از روش شبکه عصبی مصنوعی بالاترین دقت را دارد. در بسیاری موارد تهیه نقشه یک پارامتر با استفاده از هر سه روش فوق جهت دستیابی به نقشه ای با بالاترین دقت ممکن صورت گرفت و نهایتا" نقشه روشی که بالاترین دقت داشت به عنوان نقشه تهایی در نظر گرفته شد.نقشه های تولیدی خصوصیات خاک سطحی نشان میدهد که به طور کلی میزان املاح در سطح منطقه بسیار بالا است که علت این امر علاوه بر شرایط طبیعی اکوسیستم احتمالا" کاربری نامناسب اراضی و روشهای نادرست آبیاری اراضی کشاورزی می باشد. چنانچه نقشه شوری نشان میدهد اراضی کشاورزی رها شده در منطقه نسبت به اراضی مجاورشان که تاکنون تحت کشت قرار نگرفته اند بسیار شور تر می باشند.تهیه نقشه پیوسته طبقه بندی شده از خصوصیات مختلف خاک سطحی با استفاده از داده های ماهواره ای در مقایسه با روشهای سنتی تهیه نقشه، از لحاظ اقتصادی بسیار به صرفه تر است. علاوه بر این نقشه های تولیدی از دقت بالایی نیز برخوردار می باشند.نقشه های نهایی تهیه شده از خصوصیات مختلف خاک سطحی منطقه جهت انجام عملیات صحرایی، بیابانزدایی و احیاء، مرتعداری، کشاورزی ،آبخیزداری ،برآورد میزان فرسایش بسیار مفید و کاربردی می باشند.