نام پژوهشگر: نورعلی داموغ
کبری شیخ لیوسی غلامعباس کاظمی
در بیشتر نقاط کشور به علت کمبود منابع آب سطحی و فصلی بودن بارش ها، از آب های زیرزمینی برای مصارف مختلف استفاده می شود. از دیرباز تغذیه مصنوعی سفره ها به عنوان راه حل کارآمدی برای افزایش منابع آب زیرزمینی پیشنهاد می شوند. تغذیه مصنوعی با روش های مختلفی صورت می گیرد، که کارآیی هر روش به عوامل متعددی نظیر خصوصیات زمین شناسی، توپوگرافی، اقلیم و هواشناسی، هیدرولوژی، هیدروژئولوژی و وضعیت حوزه ی آبخیز از نظر تولید رسوب و فرسایش بستگی دارد. در منطقه مورد مطالعه، به دلیل کمبود فضا و ریزبافت بودن لایه های سطحی امکان تغذیه مصنوعی از طریق حوضچه وجود نداشته و لذا امکان ذخیره ی رواناب در یک چاه تزریق و بازیافت آزمایشی مورد بررسی قرار گرفته است. این چاه آزمایشی، که 22.5 متر عمق دارد، در یک آبرفت کم عمق خشک در 14 کیلومتری شهرستان هفتگل در استان خوزستان حفر شده است. سنگ بستر این آبرفت سازند نفوذناپذیر میشان است که 7.5 متر از چاه در این سازند حفر شده است. در10 مرحله، تزریق مستقیم آب به¬درون چاه صورت گرفته و تغییرات سطح آب در حین تزریق و پس از آن ثبت شده و با استفاده از این تغییرات، نرخ نفوذ که یکی از پارامتر¬های مهم و اصلی در تغذیه مصنوعی می¬باشد، محاسبه شده است. بیشترین نرخ نفوذ در مراحل 7، 8 و 10 تزریق ثبت شده که متوسط نرخ نفوذ در کل چاه در این سه مرحله بترتیب 370.6، 200.7 و 158.4 سانتی متر بر ساعت می باشد. جهت ارزیابی خصوصیات هیدرولیکی چاه، از تمام بخش آبرفتی چاه نمونه¬ی خاک تهیه شده و بافت هر نمونه براساس مثلث دانه بندی فولک ( به دو روش دانه بندی خشک و تر) مشخص شده است. با توجه به نتایج دانه¬بندی، بخش آبرفتی چاه به طور کلی دارای سه نوع بافت ماسه¬ی گلی، گراول ماسه¬ای و ماسه¬ی گراولی گلی می¬باشد. با استفاده از نمودارهای دانه¬بندی ذرات و شش فرمول¬ تجربی شامل کازنی- کارمن، الیمانی و شن، بریر، اسلیچر، ترزاقی و usda هدایت هیدرولیکی تمام اعماق چاه برآورد گردید. از بین فرمول¬های تجربی ارائه شده، فرمول usda مناسب¬ترین فرمول تجربی برای برآورد هدایت هیدرولیکی کل بخش آبرفتی چاه می¬باشد. براساس این فرمول هدایت هیدرولیکی افقی و عمودی به ترتیب 5.076 و 0.00036 متر بر روز برآورد شده است. لازم به ذکر است که حداکثر هدایت هیدرولیکی با استفاده از همه¬ی فرمول¬ها برای عمق 10 متری محاسبه شده است. بیشترین نرخ نفوذ نیز برای اعماق 10 و 11 متری به طور میانگین 850 و 791.22 سانتی متر بر ساعت ثبت شده؛ که هر دو مورد دارای بافت درشت دانه¬ و حاوی گراول می باشند. با آنالیز تمام داده¬ها و اطلاعات به دست آمده، به علت جدید و نو بودن موضوع این تحقیق و همچنین نبود رواناب در محدوده زمانی مورد مطالعه، پاسخ به سوال این تحقیق نیاز به بررسی های بیشتری دارد.
هادی محمدی نصراله کلانتری
منطقه موردمطالعه در 35 کیلومتری شمال شرقی شهرستان رامهرمز در طول جغرافیایی 50 °49 – 40 °49 شرقی و عرض 30 °31 – 25 °31 شمالی قرارگرفته است. حوضه آبریز سد مخزنی جره دارای مساحت 829 کیلومترمربع می¬باشد. تقریباً 170 کیلومترمربع از حوضه آبریز سد مخزنی جره از سازند گچساران تشکیل شده است. در این مطالعات سعی شده است که تاثیر سازند گچساران بر کیفیت آب مخزنی سد جره بررسی شود و بدین منظور یک دوره نمونه برداری از حوضه آبریز و مخزن سد جره در تیرماه 93 صورت گرفت. در مطالعات هیدروشیمیایی علاوه بر عناصر عمده (بیکربنات، سولفات، کلرید، کلسیم،منیزیم، سدیم و پتاسیم)، عناصر سنگینی همچون کبالت (co)، کادمیوم (cd)، مس (cu)، روی (zn)، آهن (fe)، سرب (pb)، فلوئور (f)، جیوه (hg) موردسنجش قرارگرفته است. بر مبنای هدایت الکتریکی اندازه گیری شده از اعماق مختلف مخزن سد جره شوری نسبت به عمق افزایش می یابد. میزان هدایت الکتریکی در مخزن سد بین 774 تا 1277 میکروموهس بر سانتی¬متر متغیر است و روند افزایش از انتهای دریاچه به سمت ابتدای دریاچه را نشان می¬دهد. بررسی غلظت شیمیایی عناصر عمده در سد مخزنی جره، نشان می¬دهد که حداقل و حداکثر غلظت عناصر عمده به ترتیب، مربوط به پتاسیم (mg/l15/0) و سولفات (mg/l4/576) می¬باشد. با استفاده از نمودار پایپر مشاهده گردید که تیپ آب قبل از ورود به مخزن سد بیکربناته- منیزیم می¬باشد و بعد از ورود آب به مخزن سد به دلیل انحلال سازند گچساران در طرفین مخزن سد میزان غلظت سولفات و کلسیم افزایش یافته و تیپ آب سولفاته -کلسیم می¬شود. با توجه به نمودارهای شاخص اشباع، آب مخزن سد جره تحت اشباع است و سازند گچساران در حال انحلال است. بر مبنای دیاگرام شولر آب سد مخزنی سد جره برای شرب نامناسب و غیرقابل استفاده می¬باشد و از نظر کشاورزی در کلاس c3-s1 قرار دارند و برای کشاورزی با استفاده از تمهیدات لازم می توان از آن استفاده کرد.