نام پژوهشگر: محمد حسین فاریاب
مریم جعفری علی شیروانی
در میان مسائل مربوط به معاد ، معاد جسمانی به طور خاص مورد توجه زیاد متفکران بوده و همیشه برای اثبات آن کوشیده اند. ملاصدرا در این مسیر با تزکیة عقل از عیوب تفکر و داشتن دغدغه شریعت و اعتماد به واقع گویی شریعت و نفی تعارض در آن در جهت فهم و سپس استدلال عقلی این آموزه ها ، می کوشد نظریه ای ارائه دهد؛ که قرآن و برهان و عرفان در آن هماهنگ باشند. ایشان برای گذر از دیدگاه متکلمان که ریشه در نگاهی اصالت ماهیتی به حقیقت انسان دارد ، اصالت وجود و فروع آن را به منزلة یکی از اصول ثابت در تبیین معاد جسمانی در همة آثار خودش قرار می دهد . ملاصدرا جنبة جسمانی نفس و رابطه اش را با بدن مادی با محور قرار دادن هویت وجودی انسان تبیین می کند. همچنین مرتبة تجرد نفس پس از مرگ و حدوث آن را به صورت جسمانی ، با تحلیلی از قدم نفس که کمال آن را در مرتبة علت مندمج می داند ، جمع می کند. حقیقت انسان در وجود وحدتی دارد که می تواند با حرکت جوهری به مراتب تجرد برزخی و عقلی برسد؛ ضمن اینکه مراتب مادون را با وجود جمعی در خود دارد و از آنجا که شیئیت شیء به صورت آن است نه به مادة متعین آن ؛ لذا در عالم آخرت که نفس بدون مادة قابلی است ، هویتش محفوظ می ماند. مرتبة مثالی انسان ، در آخرت آغاز مراحل آخرت است و حشر و نشر و بعث بر آن متوقف است. رسالة حاضر تلاش کرده است با استفاده از روش تحقیق کتابخانه ای ، ضمن روش شناختی حکمت متعالیه ؛ مبانی فلسفی ملاصدرا و ارتباط آن مبانی با معاد جسمانی را تبیین کرده ؛ سازگاری آن را با آیات قرآن کریم به اثبات رسانده و شبهات وارد بر آن را پاسخ دهد.