چکیده: این تحقیق به منظور ارزیابی تغذیه ای دانه جو و ذرت فرآوری شده در جیره های با فیبر یا نشاسته بالا برای اسب نژاد ترکمن در دو آزمایش انجام شد. آزمایش اول جهت تعیین قابلیت هضم دانه جو و ذرت فرآوری شده با استفاده از هشت راس مادیان 6 تا 12 ساله ترکمن با تکنیک کیسه های نایلونی متحرک در دو جیره فیبر بالا و نشاسته بالا انجام شد. غلات آزمایشی شامل جو و ذرت بود که به چهار شکل مختلف شامل پولکی شده با بخار، فرآوری شده با اشعه مادون قرمز، پلت شده و بدون فرآوری مورد استفاده قرار گرفت. نمونه ها به مقدار یک گرم در داخل کیسه های نایلونی ریخته و توسط لوله بینی معده ای به داخل دستگاه گوارش فرستاده شد. جمع آوری کیسه ها از طریق مدفوع انجام گرفت و پس از شستشو و خشک کردن، مقدار ماده خشک، نشاسته، پروتئین و عصاره اتری نمونه ها اندازه گیری و قابلیت هضم محاسبه گردید. اطلاعات حاصل از آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی به صورت آزمایش فاکتوریل (4×2) شامل دو غله (یا دو جیره) و چهار روش فرآوری، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در هر دو جیره قابلیت هضم ماده خشک در دانه جو نسبت به دانه ذرت بالاتر بود (05/0>p) و استفاده از روش فرآوری میکرونیزه باعث افزایش قابلیت هضم ماده خشک نسبت به سایر روش های فرآوری گردید (05/0>p). در جیره نشاسته بالا قابلیت هضم نشاسته جو بالاتر از نشاسته ذرت بود (05/0>p) و پولکی کردن و میکرونیزه کردن غلات باعث افزایش قابلیت هضم نشاسته نسبت به سایر روش های فرآوری گردید (05/0>p). مقایسه میانگین قابلیت هضم نشاسته در بین دو جیره پایه مورد استفاده نشان داد که قابلیت هضم نشاسته در جیره حاوی نشاسته بالا بیشتر از جیره فیبر بالا بود (05/0>p). آزمایش دوم به منظور بررسی تاثیر جیره فیبر بالا و نشاسته بالا و روش فرآوری جو بر قابلیت هضم ظاهری مواد مغذی خوراک، فراسنجه های خون، شاخص های تخمیری و جمعیت میکروبی دستگاه گوارش انجام شد. در این مرحله دو نوع فرآوری پولکی با بخار و پلت و نوع غله نیز دانه جو انتخاب شد، بنابراین از دو نوع جیره پایه فیبر بالا و نشاسته بالا به همراه جو پولکی شده با بخار و پلت شده استفاده شد. این آزمایش در قالب طرح چرخشی شامل چهار تیمار و چهار دوره با هشت راس اسب نژاد ترکمن انجام شد. هر دوره شامل 14 روز عادت پذیری به جیره جدید و 7 روز نمونه برداری بود. نمونه گیری از مدفوع جهت اندازه گیری قابلیت هضم ظاهری و اسیدهای چرب فرار در روز 21 هر دوره انجام شد و سپس قابلیت هضم ظاهری مواد مغذی با استفاده از مارکر داخلی خاکستر نامحلول در اسید برآورد شد. اسیدهای چرب فرار شامل اسید استیک، پروپیونیک و بوتیرات با استفاده از دستگاه گازکروماتوگرافی مورد اندازه گیری قرار گرفت. نمونه گیری از خون نیز جهت سنجش فراسنجه های مورد نظر در روز 21 هر دوره از سیاهرگ گردنی انجام گرفت. جمعیت میکروبی دستگاه گوارش با استفاده از روش واکنش زنجیره ای پلی مراز در زمان واقعی بررسی شد. نتایج نشان میزان فیبر و نشاسته جیره تاثیر معنی داری بر قابلیت هضم پروتئین خام داشت، بطوریکه جیره حاوی نشاسته بالا باعث افزایش قابلیت هضم پروتئین خام نسبت به جیره فیبر بالا گردید (05/0>p). نتایج مربوط به خون نشان داد که مقدار گلوکز خون با پلت کردن جو افزایش یافت، بطوری که اختلاف آن با جو پولکی شده معنی دار بود (05/0>p). نوع جیره پایه مورد استفاده نیز بر میزان گلوکز سرم خون موثر بوده و استفاده از جیره با نشاسته بالا باعث افزایش سطح گلوکز گردید (05/0>p). جمعیت پروتوزوآ در جیره حاوی نشاسته بالا و جو پولکی شده بیشتر از سایر جیره ها بود و اختلاف معنی-داری نشان داد (05/0>p). جمعیت نسبی استرپتوکوکوس بوویس در جیره نشاسته بالا و جو پولکی شده نسبت به سایر جیره ها افزایش معنی داری نشان داد (05/0>p). در این آزمایش جیره فیبر بالا به همراه جو پولکی باعث افزایش 1400000 برابری سطح باکتری رومینوکوکوس فلاوفاشینز نسبت به جیره نشاسته بالا و جو پولکی گردید (05/0>p). هماننده باکتری رومینوکوکوس فلاوفشینز، فیبروباکتر سوکسینوژن نیز در جیره های فیبر بالا غلظت بالایی نشان داد (05/0>p). بالاترین غلظت باکتری فیبروباکتر سوکسینوژن در جیره فیبر بالا و جو پولکی مشاهده شد که نسبت به جیره نشاسته بالا و جو پولکی 33800 برابر بود. نتایج مربوط به اسید های چرب فرار نشان داد که جیره حاوی جو پلت باعث افزایش غلظت اسید استیک و اسید پروپیونیک شد (05/0>p)، همچنین غلظت اسید استیک در جیره فیبر بالا و اسید پروپیونیک در جیره نشاسته بالا افزایش یافت (05/0>p). استفاده از جیره حاوی جو پولکی و جیره نشاسته بالا باعث افزایش غلظت اسید بوتیریک گردید (05/0>p).