چکیده: درختان خانواده سرو میزبان طیف وسیعی از قارچ¬های اندوفیت دارای فعالیت زیستی می باشند. اخیرا مشخص شده که در درون هیف برخی قارچ¬های اندوفیت، باکتری¬هایی به صورت همزیست داخلی زندگی می¬کنند. یافته¬های اخیر بیانگر آن هستند که این باکتری¬های درون هیفی(اندوهایفال) در ابتدا رابطه انگلی با قارچ میزبان خود داشته¬اند اما با گذر زمان و در طی تکامل این ارتباط، به یک رابطه¬ی همزیستی تغییر یافته است. این یافته ها از دیدگاه کشاورزی و پزشکی حائز اهمیت فراوانی هستند. لذا پژوهش حاضر به جداسازی و شناسایی باکتری¬های اندوهایفال(درون هیفی) قارچ های اندوفیت درختان سرو بومی ایران (گونهcupressus sempervirens) و بررسی برهمکنش آنها با میزبان قارچی و میکروبیوم اطراف آن¬ها پرداخته است. به این منظور، پس از کشت قارچ های اندوفیت در محیط مایع, میسلیوم¬ به روش فیزیکی شکسته شد و از مایع رویی در محیط نوترینت آگار کشت داده شد. از بین 16 ایزوله قارچ 5 ایزوله cse211(leptoshaeria sp.) ،cse212 (leptosphaeria sp.) ،cse148(ascorhizoctonia sp.)،cse195 (ascorhizoctonia sp.) وcse134(pyrenochaeta sp.)دارای باکتری اندوهایفال بودند که این پدیده به روش ملکولی, ردیابی ژنوم باکتری در dna کل استخراج شده از قارچ, هم تائید شد. شناسایی باکتریهای اندوهایفال cseb211(bacillus pumilus)،cseb212(bacillus subtilis،cseb148(bacillus subtilis) ،cseb195(sphingomonas paucimobilis) وcseb134(bacillus pumilus) به روشهای ملکولی و فیزیولوژیکی صورت گرفت.سپس, اثرات زیستی باکتری های اندوهایفال هم در کشت های درون پلیت و هم با بررسی اثرات زیستی عصاره های خارج سلولی آن ها صورت گرفت. نتایج آزمون های نشت در آگار, مواد فرار و اثر عصاره های باکتریایی بر قارچ ها و باکتریهای اندوفیت و بر قارچ های بیماریزای گیاهی نشان داد که باکتری¬های اندوهایفال دارای اثرات ضدمیکروبی هستند و اثر ضد باکتریایی آنها بیشتر از اثرات ضدقارچی شان می¬باشد. همچنین تاثیرات ضدقارچی آنها بر قارچ میزبانشان کمتر از قارچ های دیگر است که میتواند شاهدی بر همزیستی طولانی مدت این دو موجود باشد.این یافته ها بیانگر برهمکنش پیچیده ی بین گیاه میزبان-قارچ اندوفیت-باکتری اندوهایفال است و نشان از آن دارد که سلامت گیاه متاثر از اینگونه برهمکنش های پیچیده است. واژه¬های کلیدی: باکتری اندوهایفال(اندوفانگال)، خانواده سرو، متابولیت ثانویه