حسین خیده علیرضا ریاحی بختیاری
به منظور بررسی پایشگری زیستی ترکیبات pah در سواحل بندرعباس در منطقه پارک سورو، سه گونه دوکفه ای callista umbonella، solen brevis و saccostrea cucullata با 18 تکرار و رسوبات با 20 تکرار در آذرماه 1392 جمع آوری شدند. غلظت 28 ترکیب pah شامل 16 ترکیب مورد نظر epa و eu با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی مجهز به آشکارساز جرمی مدل 597 c تعیین شد. غلظت کل 28 ترکیب pah در رسوبات و بافت نرم دوکفه ای و همبستگی آن ها، الگوی ترکیبی ترکیبات pah در رسوبات و بافت نرم دوکفه ای، منشأ ترکیبات pah و میزان لیپید کل هرگونه مورد بررسی قرار گرفت. غلظت pahs 28? در رسوبات، بافت نرم دوکفه ای c. umbonella، دوکفه ای s. cucullata و دوکفه ای s. brevis به ترتیب در محدوده 1960-383 نانوگرم بر گرم وزن خشک، 3695-2061 نانوگرم بر گرم وزن خشک، 8067-3872 نانوگرم بر گرم وزن خشک و 1836-785 نانوگرم بر گرم وزن خشک محاسبه شد. غلظت ترکیبات pah در رسوبات منطقه در حد متوسط آلودگی (1000-100 نانوگرم بر گرم) و برای دوکفه ای ها مورد مطالعه در حد بالا (5000-1000 نانوگرم بر گرم) تا بسیار بالا (بیشتر از 5000 نانوگرم بر گرم وزن خشک) تشخیص داده شد. غلظت تمام ترکیبات pah در دوکفه ای های مورد مطالعه بالاتر از رسوبات منطقه اندازه گیری شد. همبستگی بین غلظت کل ترکیبات pah در بافت نرم صدف و رسوبات در سطح معنی داری 95 درصد برای c. umbonella (75/0=r، 05/0p<) و s. cucullata (74/0=r، 05/0p<) مثبت و معنی دار، درحالی که برای دوکفه ای s. brevis همبستگی مثبت و معنی داری را نشان نداد. الگوی ترکیبی در c. umbonella و s. cucullata از نظر تعداد و پروفیل ترکیبات مشابه با رسوبات ولی در گونه s. brevis ناهماهنگی هایی را از نظر پروفیل ترکیبات نشان داد. نسبت های تشخیصی برای pah موجود در رسوبات و دو صدف c. umbonella و s. cucullata منشأ غالب پتروژنیک ولی در گونه s. brevis در برخی نسبت ها منشأ پایروژنیک را نشان داد. نتایج تحقیق نشان داد که در انتخاب پایشگر زیستی برای ترکیبات pah تنها نباید به غلظت ترکیبات توجه داشت بلکه مواردی همچون منشأ ترکیبات، الگوی ترکیبی و همبستگی میان غلظت ترکیبات در رسوب و بافت دوکفه ای اطلاعات تکمیلی باارزشی را در اختیار قرار می دهند. بر اساس موارد بررسی شده، دوکفه ای های c. umbonella و s. cucullata نسبت به دوکفه ای s. brevis گونه مناسب تری برای پایش زیستی ترکیبات pah در منطقه مورد مطالعه است.
