ام محمد باقر (7) پنجمین امام از ائمه دوازده گانه شیعه امامی، به عنوان خلیفه رسول خدا (6) در عصر خود مسئولیت های امامت را به انجام رسانید. شرح و تفسیر قرآن کریم به همراه تبیین سنت نبوی به عنوان بخشی از اقدامات امام محمد باقر (7) سبب شد تا میراثی گرانبها از ایشان درحوزه حدیث شیعه باقی بماند. بررسی روایات بر جای مانده از ایشان به لحاظ کمّی نشان می دهد که حدود 12-10 درصد از احادیث شیعه امامی در منابع روایی معتبرایشان، از امام محمد باقر (7) صادر شده است و از این جهت ایشان سومین جایگاه را در میان امامان شیعه به خود اختصاص داده است. تحلیل کیفی روایات ایشان نیز نشان می دهد که امام باقر (7) نسبت به مسائل و موضوعات مورد نیاز جامعه بازخورد مناسب نشان داده و به صدور حدیث پرداخته است. عصر امام باقر (7) دوران گسترش دیدگاه های فقهی و کلامی بود. از طرفی سیاست «ممنوعیت نقل و نگارش حدیث نبوی» موجب پیدایش عوارض و آفاتی در حدیث نبوی شد و از سوی دیگر اهل بیت پیامبر (6) از مسئولیت حاکمیت و قضاء کنار گذاشته شدند. در این شرایط برای برخی جریان های فقهی، کلامی و... فضای باز سیاسی - اجتماعی فراهم آمد تا به ارائه دیدگاه های خود پرداخته و به نیازهای فزاینده جامعه در عرصه های مختلف پاسخ دهند. در این زمان امام محمد باقر (7) با استفاده از وضع موجود به احیاء و بسط علمی و عملی مکتب تشیع و تبیین دیدگاه اسلام ناب محمدی (6) پرداخت. مکتبی که امام باقر (7) در عصر خود تأسیس نمود، چیزی جز مکتب نبوی نبود. این مکتب بعدها به وسیله سایر ائمه هدی (:) خصوصاً امام صادق (7) و تربیت یافتگان مکتب باقرین (8) توسعه یافت. تحلیل روایات امام باقر (7) نشان می دهد که بخش عمده روایات ایشان فقهی و در درجه بعد اعتقادی است. این آمار نشان دهنده نیازها ومشکلات موجود در عصر آن امام و بازتاب حضور دیدگاه های مختلف در هر یک از این حوزه ها است. پیدایش فرق و مشرب های فکری متعدد (خصوصاً در عرصه فقه و اعتقادات) سبب شد تا امام با صدور احادیث فقهی (در مقیاس وسیع تر) و نیز احادیث اعتقادی و اخلاقی و... به روشن ساختن مسیر حق از باطل و اصلاح علمی و عملی امت اسلام اقدام نموده و در جهت تبیین سنت نبوی همت خویش را به کار گیرد.

بیان برخی از عوامل نجات بخش و هلاک کننده در حوزه ی فردی زندگی انسان،در پرتو رجوع به سخنان امیرالمؤمنین()در کتاب شریف نهج البلاغه،منجربه نشان دادن گستره ی وسیع معارف و رهنمودهای اخلاقی موجود در سخنان امام علی()،و نمایاندن برخی از اهم مباحث اخلاق فردی و طریق اثر گذاری آن ها در نجات و یا هلاکت انسان می شود،از سوی دیگر جایگاه برخیازعوامل منجیه و مهلکه نسبت به یکدیگر را-که راهگشای جنبه های عملی در سیر و سلوک است-از نگاه حضرت بازنمایی می کند.محور اصلی این پژوهش کتاب نهج البلاغه قرار گرفته است و در پی آن برای بهره مندی بیشتر از این منبع،از شروح تفصیلی که درگرایش موضوعی این پژوهش،مطالبی را در بر دارند،تا حد امکان بهره برده شده است.از سوی دیگر جهت تبیین و راهگشایی مسیر صحیح هریک از عناوین ذکر شده ذیل موضوعات اصلی منجیات و مهلکات،در چهارچوبی مشخص،از منابع معتبرواصیل لغت،آیات قرآن و تفاسیر مأثور و اجتهادی استفاده شده است.هشت عنوان از هریک از عواملنجات بخش و هلاک کننده،دراین تحقیق،دردو فصل اصلی،ذیل مباحث لغوی-اصطلاحی،قرآن کریم و رهیافت هایی از نهج البلاغه بررسی شده اند.در نهایت نتایجی کلان از این پژوهش عرضه شده است:اول اینکه جایگاه چنین مباحث اخلاقی بسیار بلند مرتبه است و باید هم رتبه ی مباحث اعتقادی و فقهی به آن ها-چه در حیطه ی نظر و چه در حوزه ی عمل-پرداخته شود.چرا که روشنگر عوامل نجات و هلاکت انسان است.دوم اینکه روابط میان هریک از عوامل منجیه و مهلکه و اثر گذاری آنها منجر به طبقه بندی رتبی آن ها از حیث آثار و عملکرد،از جهت منشأ یا شرط بروز بودن برای سایر عوامل منجی و مهلک در نفس انسان می شود،که این خود راهکاری برای اقدام عملی در باب امور اخلاقی ارائه می دهد.