توسعه سکونتگاه ها نیازمند توجه به جنبه های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی می باشد. در بررسی شاخص های سنجش پایداری زیست محیطی بر دو هدف اصلی حفاظت از محیط زیست از جمله کاهش فشارهای زیست محیطی بر سلامت انسانها و ارتقای وضعیت زیست بوم ها، و مدیریت صحیح منابع طبیعی تاکید می شود. دشت سیستان در شمال استان سیستان و بلوچستان و از مناطق مرزی کشور، همجوار با کشور افغانستان می باشد، در حال حاضر دارای پنج شهرستان است. در این تحقیق وضعیت سکونت گاه های موجود سیستان با توجه به ناپایداری و یا توسعه شهرستان های تازه تاسیس، با نگاه ویژه به پدیده های انسانی و منطقه ایی، توان اکولوژیکی دشت سیستان بررسی شده است. برای این منظور سکونتگاههای انتخابی با توجه به مخاطرات زمین شناسی زیست محیطی بویژه باد و آب مورد بررسی قرار گرفته است. انتخاب سکونت گاههای کهن و امروزی در دشت سیستان بستگی مستقیم به آورد آب رودخانه هیرمند، زمین های مناسب کشاورزی و مسیر راههای ارتباطی با دیگر مناطق داشته است. ارزیابی مخاطرات طبیعی دشت سیستان با توجه ویژه به مخاطرات زمین شناختی از جمله بادهای صد و بیست روزه سیستان، سیلاب، خشکسالی بر اساس لایه های اطلاعاتی gis و 3tier به همراه بررسی نقشه های زمین شناسی، تاریخی، پراکندگی جمعیتی، خطوط مرزی، ژئومورفولوژی سیستان، حرکت رودخانه های دائمی و فصلی تحلیل شده است. از آنجا که دشت سیستان در طی قرن ها با تغییرات گوناگون اقلیمی شاهد سیلاب ها و خشکسالی های متغیر بوده است، نتایج حاصل از بررسی مخاطرات موجود دشت سیستان بیانگر آن است که در دوران کهن به علت آورد آب مناسب رودخانه های اصلی و فرعی به دشت سیستان و رونق اقتصادی، کشاورزی، تجاری در میان ساکنان بومی با مناطق داخلی و خارجی کشور مخاطرات اثر چندانی بر سرزمین سیستان و ساکنان آن نداشته است. اما امروزه توسعه نامناسب منطقه در کنار کمبود آب و تخریب زمین های کشاورزی، بدون توجه به پتانسیل های زمین شناختی منطقه دشت سیستان را با مشکلات مواجه کرده است. تغییرات جمعیتی و تغییر هندسه ی رفتاری ساکنان منطقه، شناخت و بررسی مجدد توان اکولوژیکی دشت سیستان را ضروری می نماید. حرکت ماسه بادی ها در مناطق مسکونی و غیرمسکونی، کاهش چشم گیرکشاورزی، تغییر کاربری اراضی، تقسیم بندی های سیاسی و ساختارهای زیربنایی موجود در دشت سیستان و پنج شهرستان سیستان، وضعیت امروز سکونتگاه ها در دشت سیستان را شکل داده است. در نتیجه ی تغییرات در شرایط فوق تعدادی از روستاها و مراکز جمعیتی در سیستان تخلیه یا در حال از بین رفتن هستند، که در نهایت نتیجه بی توجهی به مخاطرات طبیعی و زمین شناختی و ترکیب با عوامل طبیعی و انسانی، توسعه نامناسب منطقه و تغییر هندسه رفتاری ساکنان سیستان می باشد.