در دو دهه اخیر، هزینه پایین، کیفیت بالا، تهیه، تولید و توزیع در زمان کوتاه به عنوان اصل مسلم شرکت های تولیدی فرض شده که این امر مستلزم بکارگیری اصول جدید تولیدی است و از جمله این اصول، تولید ناب می باشد. تولید ناب، یک فلسفه و نگرش جدید به تولید محسوب می شود که در کشور ژاپن شکل گرفته است. در این نگرش سعی می شود اتلافات به حداقل رسانیده شده و حداکثر بازدهی از امکانات، منابع انسانی و سرمایه گذاری حاصل شود. با توجه به اهمیت ارزیابی عملکرد در رشد و بقای سازمان های تولیدی و کارخانجات و با دانستن اینکه خطوط تولیدی هسته اصلی کارخانجات می باشند، به این منظور در این تحقیق به ارزیابی و بهبود عملکرد خطوط تولیدی براساس معیارهای ناب پرداخته شده است. در این تحقیق معیارهای خط تولید ناب براساس معیارهای مشترک "تولید ناب" و "خط تولید" شناسایی شده، پرسشنامه ای با گزینه های توصیفی بر اساس معیارهای شناسایی شده طراحی گردیده است و از تکنیک تحلیل پوششی داده ها به دلیل قابلیت های بسیار به عنوان ابزار ارزیابی استفاده شده است. همچنین از بین مدل های تحلیل پوششی داده ها، مدل ساعتی و همکاران به دلیل قابلیت های محاسبه کارایی و رتبه بندی خطوط، موجه بودن در داده های نزدیک به صفر و داشتن همزمان هر دو ماهیت ورودی و خروجی انتخاب شده است. سپس به دلیل کیفی بودن اطلاعات پرسشنامه از تئوری مجموعه های فازی جهت مقابله با ابهام و عدم اطمینان، استفاده شده است و به همین دلیل مدل ارائه شده توسط ساعتی و همکاران، به روش تغییر متغیر، فازی گشته است. به منظور تشریح مدل ارائه شده، به بیان ساختار یک مطالعه موردی پرداخته شده است. مطالعه موردی در یکی از کارخانجات مواد غذایی انجام شده، پرسشنامه ها برای پنج خط تولید تکمیل گردیده و مدل با نرم افزار gams اجرا و میزان نابی خطوط تولیدی اندازه گیری شده است و برای خطوط غیر ناب الگوهای مرجع و پیشنهاد بهبود ارائه گردیده است.