رساله ی حاضر به مستند اجرایی به عنوان آخرین شیوه از انواع مستند که نیکولز مطرح کرده است، می پردازد. محقق با توجه به نیاز برنامه سازان در سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در خصوص آشنایی با این شیوه‎ی جدید مستند به پژوهش در این خصوص پرداخته است. معرفی مستند اجرایی و ارائه ی ویژگی های آن که قصد دارد شیوه ای ناب از بیان مسائل اجتماعی بیابد و به شکلی متفاوت آنها را به تصویر بکشد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. معنا در این شیوه از مستند پدیده ای ذهنی است. مستند از طریق تأکید بر ابعاد ذهنی و شناخت عاطفی ما از جهان، بر پیچیدگی این شناخت صحه میگذارد. همچنین مستند اجرایی در پی آن است که مخاطبش را به سوی پیوند با نظرگاه ویژه اش درباره ی جهان سوق دهد. از دید نیکولز تلفیق آزاد امر واقع و تجسم بخشی به آنچه از واقعیت تصور می شود، مشخصه ی مشترک مستندهای اجرایی است. مستندهای اجرایی بیش از آن که ما را با جهان واقعی که با آن سر و کار داریم، آشنا سازند، با بخش ذهنی و عاطفی آن کار دارند. از دید بروتزی مستندهای اجرایی به وجوه اجرایی زبان وابسته اند که از دیدگاه آستین در مورد نقش اجرایی زبان ناشی شده است. دیدگاه های بروتزی را به صورت عملی میتوان در آثار نیک برومفیلد و مایکل مور به عنوان فیلمسازان شاخص مستند اجرایی مشاهده کرد. این پژوهش در پی بررسی و رسیدن به شناخت این مهم با به کارگیری دو روش اسنادی و مشاهده ای و نیز استفاده از روش مصاحبه‎ی عمیق و میدانی به این یافته ها رسیده است که عناصر مستندهای اجرایی عبارتند از: «حضور مولف/ مجری»،«ویژگی ترکیب این گونه‎ی مستند با سایر انواع فیلم»، «ساختن واقعیت»، «ساخت فیلم با اولین برداشتها»، «واقعیت مقدم بر بازی»، «توجه به گروه های حاشیهای»، «تجربه‎ی شخصی فیلمساز» و «اقتدار فیلمساز». همچنین در این مستندها دوربین به مثابه تماشاگر عمل می کند.