چکیده ایل سنجابی از ایلات مهم غرب کشور است که در سال 1293 ه ق از ایل بزرگ زنگنه مجزا و تشکیل واحد ایلی جدیدی بنام ایل سنجابی را داده که محدوده زیستگاه ییلاقی این ایل در غرب محدود است به شهرستان کرمانشاه و از شمال به شهرستان روانسر و بخش میان دربند،از جنوب و شرق به ایل کلهر، و از غرب به شهرستانهای جوانرود و دالاهو .و مناطق قشلاقی آن ، مراتع وسیعی است که در دو طرف مرز ایران و عراق گسترده شده است ،به طوری که از شمال به دشت ذهاب ،از جنوب به مندلی ،از غرب به شهر خانقین و نهر دیاله و از شرق به مراتع ایل کلهر متصل است . سنجابیها طی سالهای 1293تا1345 هجری قمری در تحولات مهم غرب کشور نظیر حوادث و جریانات قبل و بعد از انقلاب مشروطیت در منطقه غرب و جنگ جهانی اول نقش مهمی را بازی کردند .سنجابیها بعد از ظهور به عنوان واحد ایلی در غرب کشوردر بیشتر مواقع با حکام و والیان غرب کشور روابط نزدیکی داشتند هرچند این روابط گاهی دارای فراز و فرودهایی بوده است اما سنجابیها همیشه در کنار حکام کرمانشاه در تامین امنیت راه تجارتی – زیارتی کرمانشاه قصرشیرین و پاسداری از سرحدات غربی کشور و سرکوب اشرار دوطرف مرز نقش مهمی ایفا می کردند. بعد از پیروزی انقلاب مشروطیت ودر جریان فتنه سالار ا لدوله در غرب که همه ایلات و عشایر به او پیوسته بودند ، سنجابی ها به رغم همراهی اولیه با سالار الدوله و شرکت فعال در جنگهای نوبران و باغشاه و شورجه بعد از عزم قاطع دولت مشروطه جهت سرکوبی سالار الدوله با هوشیاری و شم سیاسی بالا در حساسترین لحظه دست از حمایت او کشیدند و به فرمانفرما پیوستند و باعث شکست سالارالدوله گردیدند.هنوز اندک مدتی از غائله سالارالدوله نگذشته بود که در سال1914 م جنگ جهانی اول به وقوع پیوست و به رغم اعلام بی طرفی دولت ایران، کشور عرصه کشاکش وتاخت تاز دول متحارب روس و انگلیس از یکطرف و آلمان و عثمانی از طرف دیگر گردید . دولت عثمانی به دنبال مطامع خود در ربیع الاول سال 1333 با برنامه قبلی و به منظور تصرف نقاط غربی ایران که همواره ادعای مالکیت آنرا داشت و سنجابیها را مانع دستیابی به این خواسته خود می دانست به ایل سنجابی حمله نمود به رغم دفاع سرسختانه اولیه سنجابی ها قوای عثمانی تا کرند پیشروی نمودند. سنجابی ها با کمک ایل گوران سرانجام دراواسط شعبان 1333ه ق توانستند قوای عثمانی را در کرند شکست دهند و با میانجیگری آلمانها و طبق پیمان خسرو آباد آنها را وادار به عقب نشینی به پشت مرزهای بین المللی نمودند. بعد از عقب نشینی عثمانیها،روسها که به دنبال مهاجران و به قصد استخلاص قوای انگلیس در کوت ا لعماره با بیست هزار سرباز وارد کرمانشاه گردیده بودند ، به رغم عقب نشینی و فرار مهاجران،ایل سنجابی دو ماه و نیم قوای مجهز روس را در ماهیدشت زمینگیر کردند و عثمانیها در همین مدت توانستند کلیه قوای انگلیس در کوت العماره را به اسارت در آورند.با ظهور انقلاب 1917 در روسیه و شکست قوای عثمانی از انگلیس وتصرف بغداد،انگلستان فعال مایشاء در منطقه غرب و ایران گردید.انگلیسیها جهت اجرای نقشه های خود در ایران بسیاری از سران ایلات و عشایرغرب را به رغم مخالفت سنجابیها با خود همراه نمودند سرانجام انگلیسیها درتاریخ بیستم رجب 1336 ه ق با حمله به سنجابی ها در دشت حر آنها را شکست دادند.که نتیجه این جنگ منجر به اسارت سردار ناصرو اعزام او به بغداد و پناهنده شدن سایر روسای ایل سنجابی به دولت عثمانی گردید.سران سنجابی بعد از بازگشت از عثمانی وارد تهران شدند و تا سال1301 به علت نفوذ انگلیسیها حق خروج ازتهران را نداشتند، تا اینکه رضا خان سردار مقتدر را مامور دستگیری سردار رشید می نماید که به علت تغییر رویه سران سنجابی همه آنان دستگیر،زندانی و تبعید می گردند و بدین ترتیب دوران حضور موثر سنجابی ها در عرصه ها و رزم های ایلی به پایان رسید. واژه های کلیدی ایل سنجابی ، صمصام الممالک، ، سردار مقتدر ، روسیه ، آلمان ، عثمانی ، انگلیس