همانطور که در طرح موضوع این پایان نامه سخن به میان رفت شناخت حق اصلی ترین هدف جهان شناسی مقدسی است که به واسطه آن عارف ( هنرمند ) در اثر خود آن را جلوه ساز کرده . در مفاهیم فرهنگی و هنری عرفانی ما سلوک به عالم خیال یکی از جنبه هایی است که در آثار هنری از جمله نگارگری و فرش همواره راه گشای این جهان شناسی والا و مهم بوده و سیرت و سیمای هنر ایرانی اسلامی را ساخته و پرداخته است و آن را به عنوان عنصری کاربردی به کار برده است . هنرمند طراح به واسطه رمز و نماد و به کار بردن نقوشی با زبان تأویل همیشه بر این عالم مثالین تاکید کرده و صحنه بوم یا فرش را بصورت نمونه ای کوچک از این عالم نشان داده . . هنرمند با وام گرفتن از تعابیر و اصطلاحات عرفانی و تفکر فلسفی همچون سالکانی در مسیر سیر و سلوک عرفانی به سمت وحدت وجودی و یگانگی در کثرت پیش می رفتند این امر باز در طرح های به کار رفته در فرش به صورت لچک و ترنج و اسپیرال های مدور نمایان گشته . ورود به عالم خیال و شهود در آن به امری مهم مبدل شده که آثار بدست آمده از احوال هنرمندان را با آنکه موضوعیت خاص و واحدی دارند باز از هم متمایز ساخته و این مهم امر خلاق و ایجاد خلاقیت است که به ابداع و نبوغ هنرمند منجر گشته . در این بین پرسش هایی مطرح شد که در کل واسطه عالم خیال را بر هنر از دیدگاه عرفانی و الزاماً واژ ه خیال و مبنای بررسی مفهوم آن در جایگاه خلاقیت و طرح در امر طراحی فرش و انتخاب آن به عنوان عنصر برای تزئین توانسته ببیان کند .