افزایش تنوع از اهداف اولیه و اساسی اصلاح نباتات می باشد. موتاسیون از طریق پرتوتابی روشی برای ایجاد تنوع ژنتیکی در گیاهان می باشد که همراه با انتخاب در گیاهان زراعی مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از انجام این تحقیق بررسی اثرات دزهای مختلف اشعه گاما (150، 200، 250، 300، 350 و صفر به عنوان شاهد) بر خصوصیات مورفولوژیکی نسل m1 و مورفولوژیکی بیوشیمیایی (اسید های چرب) نسل m2 سه رقم کنجد به نام های ورامین، اولتان و یکتا می باشد. بررسی داده-های آماری از مزرعه نشان می دهد که تنوع معنی داری بین تیمارهای نسل دوم با دز 250 و 350 گری ورامین و 300، 350 گری اولتان و 300 گری یکتا وجود دارد که در آنالیز اسید های چرب و میزان روغن از این تیمارها انتخاب شد. در تمامی نمونه های فوق میزان روغن و اسیدهای چرب اشباع نشده از شاهد بیشتر نشان دادند. در مجموع تیمار پرتو دهی بر روی افزایش اسید های چرب غیر اشباع و در کل روغن اثر مثبتی داشته و در حالی که در برخی صفات مورفولوژیکی نیز مانند رنگ بذر، طول و عرض کپسول، ارتفاع بوته و وزن هزاردانه تاثیر گذار بوده و بعضاً باعث کاهش میزان این صفات گشته است. در ارقام شاهد، رقم ورامین با 34/48 درصد روغن و در تیمارها اولتان 350 گری با 31/52 درصد بیشترین میزان روغن دهی را داشتند. از نظر کیفیت روغن نیز، تیمار یکتای 300 گری میزان اسید لینولنیک (اومگا3) بالاتری دارد و لینولئیک (امگا6) ورامین شاهد بیشترین مقدار است. همچنین نتایج نشان می دهد مقدار اولئیک اسید (امگا9) تیمار یکتای 300 گری بالاترین مقدار را بخود اختصاص داد. در حالی که انتظار می رود تیمار یکتای 300گری با دارا بودن بالاترین میزان اومگا3 و امگا9 از لحاظ کیفی تا حدودی ارتقاء یافته باشد و همچنین درصد روغن در اولتان 350 گری بالاترین باشد. کلمات کلیدی: خصوصیات مورفولوژیکی، ارقام کنجد، پرتودهی، اشعه گاما