نام پژوهشگر: منا حسین پور مقدم
منا حسین پور مقدم غلامرضا لشکری پور
دشت نیشابور، یکی از مهم¬ترین دشت¬های استان خراسان رضوی در شمال شرق ایران است. در سال-های اخیر رشد جمعیت همراه با توسعه کشاورزی و صنعت، باعث ایجاد تغییرات زیادی در کیفیت منابع آبی و خاکی منطقه شده است. مجتمع فولاد خراسان، در این دشت و در فاصله 16 کیلومتری شمال غرب شهر نیشابور واقع شده است. این مجتمع با پتانسیل تولید سالیانه 2 میلیون تن فولاد، قابلیت آلودگی محیط پیرامونی خود را با رهاسازی سرباره¬ها و غبار¬های تولیدی داراست. از جمله این آلودگی¬ها، می¬توان به رهاسازی فلزات از جمله فلزات سنگین توسط این مجتمع به محیط¬زیست اشاره نمود که پس از ورود به آب یا خاک منطقه نهایتا می¬تواند به انسان نیز صدمه بزند. در این تحقیق اقدام به نمونه برداری از 30 نمونه¬ خاک از پیرامون مجتمع برای اندازه¬گیری 30 عنصر گردید. علاوه بر این، از منابع آبی موجود در پیرامون مجتمع (چاه و قنات) 6 نمونه آب برداشت و برای اندازه¬گیری 15 عنصر به آزمایشگاه منتقل شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده¬ها، از شاخص¬های مختلف کیفیت و نمودار¬های علمی موجود کمک گرفته شد. در نهایت، با محاسبه مقدار همبستگی در بین پارامتر¬های محاسبه شده، به بررسی وضعیت کیفی منابع آب و خاک منطقه پرداخته شد. از نظر آلودگی به فلزات، نمونه¬های آب منطقه مورد مطالعه در مقایسه با مقادیر استاندارد تعیین شده توسط who، در برخی موارد از نظر فلزات fe، v و sb غنی¬شدگی نشان می¬دهد. با تکیه به همبستگی-های محاسبه شده برای نمونه¬های آب، یون کلسیم، کلر و سولفات، همبستگی مستقیم نشان می¬دهند که این امر منشأ تبخیری آن¬ها را تایید می¬نماید. علاوه بر این، عنصر fe با عناصر mn، hg و cu همبستگی مستقیم داشته و در صورت افزایش آهن در اثر فعالیت مجتمع در آینده می¬تواند افزایش این عناصر را نیز به همراه داشته باشد. بر اساس نتایج مطالعات خاک منطقه، در میان عناصر دارای آلودگی، عناصر fe، hg، zn، mn، sr و sb فقط دارای منشأ انسان¬زاد می¬باشند، اما می¬توان مشاهده نمود که تمامی باقی عناصر زمین¬زاد آلوده (ag، cu، as، s، ca، p، mg، b، cd، v، pb، mo، bi) و یا غیرآلوده (ce، la، y، sc، th، al، ni، co، cr، li، yb) نیز در اثر فعالیت مجتمع فولاد دچار غنی¬شدگی و افزایش شده و حتی در مواردی به مرز آستانه خطر رسیده¬اند.