دانه گیاه نخود (cicer arientinum l.) منبع مهم پروتئین بوده و نقش بارزی در تغدیه انسان دارد. از این¬رو آگاهی از روابط بین عملکرد، اجزاء عملکرد و صفات کیفی در برنامه¬های به¬نژادی نخود بسیار مهم و ضروری می¬باشد. مطالعه حاضر به¬منظور ارزیابی معیارهای عملکرد کمی و کیفی در نخود با استفاده از تجزیه کلاستر، تجزیه به عامل¬های اصلی و وراثت¬پذیری انجام گردید. این مطالعه با استفاده از 13 ژنوتیپ نخود در ایستگاه تحقیقات مرکزتحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خرم آباد واقع درسراب چنگایی درسال زراعی 1393-1392 در قالب طرح پایه بلوک¬های کامل تصادفی با 4 تکرار اجرا گردید. ژنوتیپ¬ها شامل یازده ژنوتیپ پیشرفته خارجی و حاصل تلاقی انجام شده در ایران و رقم اصلاح شده آزاد و توده محلی گریت بودند. صفات اندازه¬گیری شده کمی و کیفی طبق پارامترهای آماری تجزیه و تحلیل گردید که در این راستا تجزیه واریانس نشان داد که صفات ارتفاع اولین غلاف از سطح زمین و تعداد غلاف پوک در بوته بیشترین تنوع را دارا بودند. تجزیه به عامل¬های اصلی نوزده صفت زراعی را به چهار عامل اصلی که مجموعأ 72/78 از کل تغییرات در شرایط دیم را بیان نمودند به¬گونه¬ای که عامل اول، دوم ، سوم و چهارم به ترتیب 06/39 %، 1/18 % ، 21/13 % و 33/8 % از کل تغییرات را به خود اختصاص دادند. از طرف دیگر تجزیه خوشه¬ای به روش فاصله اقلیدسی ژنوتیپ¬ها را بر اساس صفات مذکور در دو گروه تقسیم¬بندی نمود و نشان داد که ارقام شاهد ساختار ژنتیکی مشابه با ژرم پلاسم خارجی دارند. اکثر صفات کمی و کیفی از وراثت¬پذیری بالایی برخوردار بودند و مشاهده شد که اختلاف پائینی بین ضریب تغییرات فنوتیپی و ضریب تغییرات ژنوتیپی در اکثر صفات کمی و کیفی وجود داشت که حاکی از آن بود که ساختار ژنتیکی بیشتر از محیط روی تغییرات موثر است.