نام پژوهشگر: الهام تاتاری
الهام تاتاری مریم شیبی
کانسار آهن لجنه در 40 کیلومتری جنوب شرق شهر شاهرود و در شمالیترین بخش واحد ساختاری ایران مرکزی واقع شده است. محدوده کانسار مورد مطالعه از سنگهای آهکی پرمین و سنگهای آهکی مارنی کرتاسه تشکیل شده است. تعدادی توده نفوذی با طیف ترکیبی سینیت تا مونزودیوریت به درون واحدهای کربناته مذکور نفوذ کرده و سبب اسکارنزایی شدهاند. نتایج آنالیزهای نقطه ای انجام شده بر روی برخی از کانیهای مجموعه دیوریتی حاکی از آنست که این سنگها دارای پلاژیوکلاز با ترکیب آندزین و پیروکسن نوع اوژیت هستند. ترکیب شیمیایی پیروکسن این سنگها بیانگر تبلور این کانی در دمای 1150 تا 1200 درجه سانتیگراد و 8 تا 10 کیلوبار فشار و تشکیل آنها در محیط پشت قوسی است. شیمی بیوتیتهای موجود اولیه موجود در این تودههای دیوریتی نیز سری ماگمایی کالک آلکالن برای تشکیل آنها را تایید می نماید. توده های نفوذی منطقه لجنه در محل تماس با ماده معدنی به مجموعه کانیهای شاخص درون اسکارن یعنی گارنت، پیروکسن متاسوماتیک، اسکاپولیت، اکتینولیت و اپیدوت تبدیل شده است. ترکیب گارنتها نیز از نوع گروسولار-آندرادیت است و تنها درصد ناچیزی از اسپسارتین دارند. ترکیب کلینوپیروکسن موجود در مجموعههای دروناسکارن دیوپسید می باشد. شواهد صحرایی، نمونهبرداری سیستماتیک و مطالعه مقاطع میکروسکوپی نشانگر یک منطقهبندی دگرسانی از درون توده نفوذی (دروناسکارن) به حاشیه آن (بروناسکارن) است. بروناسکارنها بر اساس کانیشناسی به پنج گروه شامل فلوگوپیت اسکارن، اسکارن اسکاپولیتدار، اسکارن گارنتدار، اسکارن دارای کلسیت- منیتیت نواری و اسکارنهای رگهای گارنتدار تقسیمبندی میشوند. نتایج حاصل از شیمی این کانیها نشان می دهد که فلوگوپیتهای موجود در فلوگوپیتاسکارن ویژگی بیوتیتهای گرمابی را نشان میدهند. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه کانیهای کدر موجود در مجموعههای اسکارنی، معمولاً در شرایط احیایی منیتیت با هماتیت همزیست است. با عبور سیالات گرمابی طی برهمکنش سنگ/ سیال عناصری مانند cr، mg و mn شسته شده و در بعضی نقاط تجزیه شده پدیده مارتیتی شدن در منیتیتها مشاهده میشود. شواهدی از دگرسانی پروپلیتیک در تودههای ساب ولکانیک دیوریت پورفیری کانسار دیده میشود. طی این دگرسانی مجموعه کانیهای گرمابی و درجه حرارت پایین اکتینولیت، اپیدوت، کلریت، کلسیت و سریسیت به خرج تخریب پلاژیوکلاز، ارتوکلاز، پیروکسن، هورنبلند و بیوتیت تشکیل شدهاند. دگرسانی فیلیک در سینیتهای منطقه رخ داده و با مجموعه کانیهای شاخص کوارتز- سریسیت- اپیدوت و پیریت مشخص میشود. کانهزایی صورت گرفته در منطقه شامل کانیهای اولیه منیتیت، هماتیت، پیریت، اسفالریت و کانیهای ثانویه مالاکیت، آزوریت، گوتیت و لیمونیت میباشد که بیشتر به صورت تودهای، نیمهتودهای، نواری و رگهای جایگزین شدهاند. بر اساس مقایسه کانهزایی و مجموعه کانیهای شاخص کانسار آهن لجنه با دیگر کانسارهای اسکارنی، این کانسار در ردیف اسکارنهای کلسیمی- منیزیمی قرار میگیرد.