به منظور ارزیابی تحمل خشکی 30 ژنوتیپ گندم دوروم با استفاده از صفات مورفوفیزیولوژیک و همچنین شاخص های تحمل به خشکی، آزمایش هایی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط آبی (بدون تنش) و دیم (واجد تنش) در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه در سال زراعی 92-1391 انجام شد. صفات مورد بررسی شامل 21 صفت مورفولوژیک، فنولوژیک و فیزیولوژیک بود. بر اساس تجزیه واریانس مرکب، ژنوتیپ ها برای کلیه صفات به جز هدایت روزنه ای و محتوای نسبی آب برگ اختلاف معنی دار نشان دادند که بیانگر تنوع ژنتیکی تیمار های مورد مطالعه می باشد. محیط تاثیر معنی داری بر کلیه صفات به جز تعداد دانه در سنبله، طول سنبله، وزن سنبله، روز تا گلدهی، هدایت روزنه ای و محتوای نسبی آب برگ داشت. نتایج حاصل از همبستگی فنوتیپی کلیه ویژگی ها در شرایط آبی نشان داد که عملکرد با وزن هزار دانه، روز تا ظهور سنبله، ارتفاع گیاه، طول پدانکل، تعداد سنبلچه در سنبله، عملکرد بیولوژیک و عملکرد کاه همبستگی مثبت و معنی داری داشت. در شرایط دیم نیز عملکرد با وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، طول گیاه، طول پدانکل، نسبت پدانکل به ارتفاع، طول ریشک، تعداد سنبلچه در سنبله، وزن سنبله، عملکرد بیولوژیک، عملکرد کاه و شاخص برداشت همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد. تجزیه به عامل ها نشان داد که در محیط آبی شش عامل اصلی در مجموع 86/84 درصد از واریانس کل را توجیه نمودند و در محیط دیم پنج عامل اول 56/80 درصد از تغییرات را به خود اختصاص داده بودند. شاخص های mp، gmp و tolبا عملکرد در هر دو شرایط همبستگی معنی داری نشان داده شد. نمودار سه بعدی شاخص ها و نمودار بای پلات حاصل از دو مولفه اصلی اول و دوم نشان داد که ژنوتیپ های شماره 17، 16، 9، 5 و 4 مناسب ترین و ژنوتیپ های شماره 23، 20 و 13 دارای کمترین تحمل تنش خشکی بودند. بر مبنای نتایج حاصل از انتخاب به روش غیر مستقیم (شاخص چندگانه انتخاب)، ژنوتیپ های شماره 17، 16، 9، 5 و 4 در محیط دیم و ژنوتیپ های شماره 17، 16، 15، 11 و 8 در محیط آبی به عنوان ژنوتیپ های برتر شناسایی شدند. بررسی نتایج هوش مصنوعی نشان داد که بر اساس مدل سیستم تصمیم یار ژنوتیپ های شماره 17، 5 و 4 مناسب ترین و ژنوتیپ های 20، 14، 13 و 10 به عنوان حساس به تنش شناسایی شدند.