نام پژوهشگر: مهرداد صفرزلده
سمیرا حاتمی مهر اعظم فرجامی
«زراره بن اعین» و «محمد بن مسلم» از اصحاب اجماع و دو تن از پرروایت ترین راویان کتاب های حدیثی امامیه هستند. رجال شناسان به کتاب های این دو طریق خاصی ارائه می دهند؛ از سوی دیگر محدثانی چون کلینی، صدوق و طوسی اسناد متفاوتی برای روایات این دو دارند. افزون بر رجال شناسان، هر محدث الگو یا سند ثابتی برای روایات زراره بن اعین و محمد بن مسلم داشتند. در این پژوهش با رویکردی نو، الگوی ثابتی که هر محدث داشته است، کشف می شود. پس از آن، این الگوی ثابت محدثان با طریق رجالی مقایسه می شود. در این فرآیند، راویان اولی که حدیث را از زراره و محمد بن مسلم گرفتند، یک به یک معرفی و بررسی می شوند. از نتایج به دست آمده آن است که میزان تطابق سند روایات با طرق ثابت و کشف شده، درجه اعتبار احادیث را مشخص مینماید. افزون بر آن، با استفاده از الگوهای کشف شده، تصحیف و ارسال اسناد برطرف میشود. بنابراین اگر اسناد محدثان از غیر شیوه و الگوهای مألوف و مشهور به کتاب زراره و محمد بن مسلم باشد، معمولاَ از میزان اعتبار کمتری برخوردار است. در این موارد چنین حدس زده می شود که گویی صاحبان تألیف، از منبع غیرموثقی به روایات زراره بن اعین و محمد بن مسلم رسیده اند؛ زیرا راویانی مجهول، ضعیف یا غیرامامی در این اسناد، فراوان یافت می شوند. همچنین در دسته بندی موضوعی روایات زراره و محمد بن مسلم، دفاتر حدیثی (تألیفات احتمالی) آنها بازیابی و احیاء شد.