• مقدمه در چند سال اخیر بی توجهی و عدم رسیدگی مناسب به بناهای تاریخی به دلایل گوناگون در سراسر کشور رو به فزونی گذاشته است.با از بین رفتن آثار تاریخی و کهن، کم کم میراث گذشتگان،ارزش تاریخی آنها و همچنین هویت اجداد ما از بین برود.این بی توجهی در روستاها و اماکن دور افتاده بیشتر به چشم میخورد. بافت روستای سریزد با توجه به قدمت و سابقه کهن آن، ارزش های بسیار ارجمندی از نظر تاریخی و معماری برخوردار است. وجود قلعه تاریخی روستا که بنای اولیه آن را به دوران ساسانی نسبت می دهند و همچنین قرارگیری مجموعه کاروانی و گونه های فراوان و متفاوت معماری اصیل مسکونی، بر جاذبه تاریخی روستا افزوده است. باتوجهبهقدمتطولانیاین روستا وسیرتحولآندردورههایمختلف،آثاربهجایمانده در آن،آئینهایازهویتتاریخیگذشتهمااستکهحفظو نگهداری این میراث ارزشمند فرهنگی بسیار ضروری و مهم است. چاپارخانه سریزد در قسمت کاروانی روستا واقع شده است. این بنا در زمان خود جزء پررونق ترین و مهم ترین رکن روستا محسوب می شده است.دلیل اهمیت آن نیز قرارگیری در مجاور ت جاده ابریشم(که یکی از جاده های پررونق و تجاری محسوب میشده است) و همچنین وجود ارگی باشکوه(که نشان از وجود حکومتی بزرگ و حاکمی با اقتدار در این روستا است)در حوزه این بنا است. متروک ماندن این بنای تاریخی، با در نظر گرفتن قرارگیری آن در بافت تاریخی روستای سریزد و قرارگیری در جوار بناهای هم دوره خویش، باعث تخریب کالبدی بنا و مجموعه شده و آثار سوء فرهنگی و تاریخی بر آن میگذارد که در آینده نیز این اثرات، خود را نشان میدهند. با معرفی و ارائه طرح مرمت درخور یک بنای تاریخی، علاوه بر حفظ و مرمت یک نمونه الگویی از این بناهای تاریخی، موجب احیاء و رونق مجدد آن می شویم و ارزش های آن را زنده نگه خواهیم داشت. استحکام بخشی بنا در برابر نیروهای مهاجم داخلی و خارجی در ابعادی که توسط ارگانهای ذی صلاح و منشور های جهانی اتخاذ می شوند، می توانند منجر به حفاظت و مرمت بنای مورد نظر ما گردد. ما باید با در دست داشتن طرحی جامع و مناسب مرمتی، زمینه را برای اجرای عملیات رفع خطر، مرمت و احیای بنا فراهم سازیم و آن را در پهنه زمانی و مکانی ضمانت کنیم.

تداوم حیات کالبدی بناهای تاریخی، نیازمند شناخت دقیق آن بناها از تمام جوانب، از جمله مطالعه و بررسی دقیق شرایط معماری و سازه ای آن بناها، برنامه ریزی در خصوص مرمت، حفاظت و بهره برداری مناسب از آنها می باشد. لذا در این راستا با مطالعات صورت گرفته در عمارت ارباب هرمز دو نکته مهم و اساسی را می توان دریافت: اول اینکه عمارت ارباب هرمز بنای با ویژگی های معماری دوره ی قاجار، یعنی دوره ی انتقال معماری سنتی ایران به معماری نوین احداث گردیده و این ویژگی ها را می توان در ایوان های عظیم و مرتفع، ستون ها و سرستون ها، سقف شیروانی، نماسازی تحت تأثیر عناصر غربی، استفاده از آرایه های چوبی در تزئینات و استفاده از آجر تزئینی قالبی و تراش به وضوح مشاهده کرد. دوم اینکه با لایه برداری پوشش دیوارها طی عملیات مرمت مشخص گردید که این بنا در دوره های مختلف دچار تغییر و تحولات گردیده،که از جمله این تغییرات می توان به الحاق شدن دو فضای گوشواره شرقی و غربی به هسته اولیه ی بنا در دوره های بعدی، مسدود کردن تعدادی از ستون های تالار طبقه همکف در داخل تیغه های آجری، تبدیل فضای سه دری شاه نشین طبقه اول به چهار دری با برداشتن دیوار شرقی شاه نشین، الحاقی بودن کامل راه پله های بین طبقات در فضاهای چند ضلعی، مسدود شدن بازشوهای در فضاهای مختلف عمارت به وسیله تیغه های آجری، پوشانده شدن طاقچه ها و تزئینات به وسیله اندود گچ و حتی مسدود شدن کامل برخی از فضاها ( فضای شمال غربی زیر زمین) اشاره کرد. در این نوشتار سعی شده تا با اطلاعات به دست آمده در مورد تاریخچه و جنبه های مجهول و مبهم معماری و سازه بنا طرح مرمت آن بر اساس بررسی عوامل آسیب رسان و مرور بر راهکارهای رفع آسیب ها ارائه شود. در بررسی بخش رویکرد پایان نامه این نتیجه حاصل می گردد که نمونه های هم دوره با بنا در محدوده تهرانپارس (سلطنت آباد، عمارت عین الدوله ، ضرابخانه) از لحاظ فرمی و سازه ای دارای حداقل تشابه با بنای مورد مطالعه (عمارت ارباب هرمز) می باشند. و هر کدام از بناهای قاجاری موجود در منطقه تهران پارس منحصر به فرد هستند.