چکیده بررسی امکان تمایز به غضروف سلول های بنیادی مزانشیمی مغز استخوان اسب در پاسخ به فاکتورهای tgf- ?3 و bmp-6 در شرایط آزمایشگاهی به کوشش: محسن تقوی در ده? اخیر، جداسازی انواع سلول های بنیادی و تمایز آزمایشگاهی آن ها به منظور استفاده در طب ترمیمی پزشکی و دامپزشکی بسیار موردتوجه قرارگرفته است. مغز استخوان بالغین به عنوان یک منبع بالقوه از سلول های بنیادی مزانشیمی است که می توانند در مهندسی بافت و درمان بیماری های اسکلتی- عضلانی حیوان و انسان مورداستفاده قرار گیرند. ازآنجایی که بافت غضروف به دلیل نداشتن عروق خونی توانایی محدودی در ترمیم آسیب ها دارد، اهمیت سلول درمانی با استفاده از سلول های بنیادی در ترمیم ضایعات غضروفی بیشتر مورد تأکید است. در مطالعه حاضر، هدف آن بود که قابلیت تمایز به غضروف سلول های بنیادی مزانشیمی جداشده از مغز استخوان اسب در پاسخ به فاکتورهای رشد tgf-?3 و bmp-6 در شرایط آزمایشگاهی مورد ارزیابی قرار گیرد. بدین منظور، از سلول های بنیادی مزانشیمی مغز استخوان که از سه رأس مادیان 6، 9 و 10 ساله اخذشده بود و بنیادی بودن آن ها مورد تأیید قرارگرفته بود، استفاده شد. در انتهای پاساژ سوم، تعداد 500 هزار سلول، با سیستم کشت پلت به مدت 21 روز در گروه های مختلف تحت شرایط تمایز به غضروف قرار گرفتند. گروه ها شامل: 1) گروه کنترل واجد محیط کشت پایه معمول، 2) گروه واجد محیط کشت پایه تمایز به غضروف و فاقد فاکتور رشد، 3) گـروه واجد محیط کشت پایه تمـایز به غضـروف به همراه فاکتور رشـد bmp-6 به میزان 10 نانوگرم در میلی لیتر، 4) گروه واجد محیط کشت پایه تمایز به غضروف به همراه فاکتور رشد tgf-?3 به میزان 10 نانوگرم در میلی لیتر و 5) گروه واجد محیط پایه تمایز به غضروف به همراه فاکتورهای رشد tgf-?3 و bmp-6، هرکدام به میزان 10 نانوگرم در میلی لیتر. در آزمایش های اولیه، سلول های هر سه اسب تحت تیمار های مختلف کشت داده شد. گروه های مربوط به اسب 6 ساله رشد بهتری نسبت به اسب 9 و 10 ساله داشتند. لذا ادامه آزمایش با استفاده از سلول های اسب 6 ساله انجام شد. وضعیت تمایز به غضروف با بررسی رنگ آمیزی های اختصاصی بافت غضروف و بیان ژنهای اختصاصی این بافت مورد ارزیابی قرار گرفت. رنگ آمیزی با آلسین بلو، حضور رسوبات پروتئوگلیکان های اختصاصی بافت غضروفی را در تمام گروه ها به جز گروه کنترل تأیید نمود. در رنگ آمیزی ماسون، رشته های کلاژن و ماتریکس خارج سلولی غضروفی در تمام گروه ها به جز گروه کنترل مشاهده شد، ولی ماتریکس خارج سلولی در گروه واجد هر دو فاکتور رشد از انسجام بهتری برخوردار بود. بیان ژن اگریکان در همه گروه ها به جز گروه کنترل مورد تأیید قرار گرفت. بیان ژن کلاژن تنها در گروه های حاوی فاکتور رشد tgf-?3 (گروه 4 و 5) مشابه با بیان این ژن در نمونه کنترل مثبت بود، امّا در دیگر گروهای تمایزی (گروه 2 و 3) و کنترل (گروه 1) بیان این ژن مشاهده نشد. محیط پلتهای سلولی بعد از دوره تمایز به غضروف 21 روزه اندازه گیری شد و نتایج نشان داد که گروه های واجد فاکتور رشد به مراتب بهتر از سایر گروه ها رشد کرده اند (p<0.05). درمجموع، نتایج نشان داد که حضور همزمان فاکتورهای رشد tgf-?3 و bmp-6 در محیط کشت تمایز به غضروف، میزان تمایز به غضروف سلول های بنیادی مزانشیمی استحصال شده از مغز استخوان اسب را در پاسخ به این فاکتور های رشد، در شرایط آزمایشگاهی، تقویت می کند. کلمات کلیدی: سلول های بنیادی مزانشیمی، اسب، تمایز به غضروف، tgf-?3، bmp-6.