امروزه دستکاری تخمیر شکمبه جهت بهبود فرآیند هضم یکی از اهداف اساسی می¬باشد. عدم کارایی استفاده از پروتئین و انرژی مشکل اساسی بوده که باعث اتلاف منابع مالی فراوان در صنعت دامپروری می¬شود. برای حل این مشکل از مواد گوناگون مانند آنتی¬بیوتیک¬ها استفاده می¬شد؛ اما به¬دلیل مشکلات زیستی این مواد جایگزین¬هایی برای آن¬ها معرفی شدند. هدف از انجام این مطالعه بررسی تأثیر سطوح مختلف اسانس اکالیپتوس، گلپر، رزماری و مخلوط سه اسانس (اکالیپتوس، گلپر و رزماری) در سطوح صفر، 5، 50، 250 و 500 میکرولیتر با استفاده از 200 میلی¬گرم جیره پایه (علوفه یونجه) بر فراسنجه¬های تخمیر شکمبه¬ای و تولید گاز متان به روش برون تنی بود. آزمون تولید گاز با استفاده از مایع شکمبه گوسفند با پنج تکرار برای هر تیمار و در قالب یک طرح کاملاً تصادفی انجام شد. تولید گاز در ساعت 2 تا 96 ثبت شد. فراسنجه¬های گوناگون از جمله پتانسیل تولید گاز (a)، زمانی که نصف پتانسیل تولید گاز بدست آمد (b) و میزان سیگموئیدی بودن منحنی تعیین شد. دیگر فراسنجه¬های مورد مطالعه شامل تولید گاز 24 ساعته، گاز متان تولیدی، نیتروژن آمونیاکی، توده میکروبی، تجزیه پذیری ماده آلی، ضریب تفکیک پذیری، انرژی قابل متابولیسم، غلظت کل اسید¬های چرب فرار و ph بود. همچنین جمعیت پروتوزوآیی در چند جنس و رابطه آن¬ها با گاز متان تولیدی بررسی شد. فراسنجه a و b تحت تأثیر اسانس اکالیپتوس، رزماری و مخلوط سه اسانس (اکالیپتوس، گلپر و رزماری) کاهش یافت اما فراسنجه a تحت تأثیر اسانس گلپر افزایش یافت. افزایش سطوح اسانس رزماری و مخلوط سه اسانس (اکالیپتوس، گلپر و رزماری) باعث افزایش در فراسنجه c شد. مقدار تولید گاز 24 ساعته، مقدار گاز متان، مقدار کل اسید¬های چرب وغلظت نیتروژن آمونیاکی تحت تأثیر اسانس¬های استفاده شده کاهش یافت. تجزیه پذیری ماده آلی و انرژی متابولیسمی تحت تأثیر سطوح مختلف اسانس قرار گرفتند. با افزودن کلیه¬ی اسانس¬ها ضریب تفکیک پذیری و مقدار توده میکروبی افزایش یافت. مقدار ph تحت تأثیر اسانس اکالیپتوس و اسانس گلپر قرار گرفت. همچنین تعداد پروتوزوآی کل، انتودینیوم، اپیدینیوم، دیپلودینیوم، افریواسکولکس، داسی¬تریشیا و ایزوتریشیا کاهش یافت. ارتباط معنی¬داری بین کاهش گاز متان و جمعیت پروتوزوآیی بجز افریواسکولکس تحت تأثیر اسانس اکالیپتوس وجود داشت. با افزودن اسانس گلپر جنس¬های افریواسکولکس، دیپلودینیوم و داسی¬تریشا در کاهش گاز متان موثر بودند. تحت تأثیر اسانس رزماری تمامی جنس های مورد مطالعه به¬جز جنس داسی¬تریشیا در کاهش گاز متان نقش داشتند. همچنین مشاهده شد که با افزودن مخلوط سه اسانس (اکالیپتوس، گلپر و رزماری) جمعیت های پروتوزوآیی کل، انتودینیوم، داسی¬تریشیا در کاهش گاز متان موثر بودند. نتایج این آزمایش نشان داد که مواد موثره این اسانس¬ها دارای فعالیت ضد میکروبی است و باعث کاهش گاز متان و بهبود تولید پروتئین میکروبی می¬شود.