مطالعه ی حاضر به¬منظور بررسی واکنش رشد، عملکرد دانه، غلاف سبز و اجزای عملکرد دانه سه رقم باقلا (برکت، هیستال و لزدی اتونو) نسبت به شش تاریخ کاشت صورت پذیرفت. این پژوهش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان در سال زراعی 92-1391 انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاریخ کاشت بر تمام صفات مورد مطالعه، یعنی ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی در بوته، تعداد گره در ساقه اصلی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن 100 دانه، عملکرد دانه و غلاف سبز، عملکرد زیست توده و شاخص برداشت اثر معنی¬دار داشته و رقم نیز بر ارتفاع بوته، تعداد گره در ساقه اصلی، وزن 100 دانه و عملکرد زیست توده باقلا اثر معنی¬دار داشت. همچنین اثر متقابل رقم و تاریخ کاشت بر تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، عملکرد زیست توده و ارتفاع بوته باقلا معنی¬دار بود. نتیجه تجزی? رگرسیون نشان دهنده ی کاهش خطی عملکرد دانه خشک، غلاف سبز و عملکرد زیست توده با تاخیر در کاشت بود. بر اساس این نتایج، در فاصله ی بین اولین و آخرین تاریخ کاشت به ازای هر روز تاخیر در کاشت عملکرد دانه خشک به میزان 48 کیلوگرم در هکتار کاهش یافت. همچنین، نتایج حاکی از آن است که از 212 روز از شروع سال شمسی (26 مهر) با هر روز تاخیر در کاشت عملکرد غلاف سبز برابر 265 کیلوگرم در هکتار کاهش یافت. بر اساس عملکرد غلاف سبز می¬توان تاریخ کاشت 26 مهر را به¬عنوان تاریخ کاشت بحرانی برای باقلا در این آزمایش معرفی نمود. مشخص شد که تاثیر تاریخ کاشت بر شاخص سطح برگ، وزن خشک برگ، ساقه، دانه و وزن خشک کل در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود؛ ولی تاثیر رقم بر شاخص سطح برگ و وزن خشک کل معنی دار بود. نتایج تجزیه رگرسیون نشان داد که روند تغییرات شاخص سطح برگ و وزن خشک برگ در طول فصل رشد از یک مدل لجستیک تبعیت می¬کند که در ابتدا با یک شیب ملایم و سپس به صورت خطی افزایش یافت و با وقوع مرحله پیری، ریزش برگ¬ها و انتقال مجدد مواد از برگ¬ها به دانه¬ها روندی کاهشی داشتند. بر خلاف شاخص سطح برگ و وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، دانه و کل پس از رسیدن به حداکثر روندی کاهشی نداشته و تقریبا ثابت ماندند. بررسی تولید و توزیع ماده خشک طی فصل رشد بیان گر آن بود که در ابتدای فصل رشد بخش عمده¬ای از وزن خشک گیاه به برگ¬ها اختصاص داشت و با گذشت زمان وزن خشک برگ¬ها و ساقه¬ها برابر شد و بعد از آن بیشترین وزن خشک گیاه به ساقه¬ها تعلق گرفت. این روند تا ظهور غلاف سبز ادامه داشت ولی با ظهور غلاف سبز، وزن خشک ساقه روندی نزولی پیدا کرد که دلیل این کاهش انتقال مجدد مواد از ساقه¬ها به دانه¬ها و هدایت بیشتر مواد فتوسنتزی به دانه¬ها می¬باشد. به طور کلی، نتایج این مطالعه حاکی از واکنش قابل توجه عملکرد دانه و غلاف سبز هر سه رقم مورد آزمایش به تاریخ کاشت و ضرورت کشت به موقع برای دستیابی به عملکرد مناسب، و همچنین عدم تفاوت واکنش عملکرد ارقام به تاریخ کاشت می باشد.