این رساله به بررسی زندگی، اندیشه و آثار دکترمحمد معین می¬پردازد. دکترمعین در چند زمینه آغازگر بود. او اولین کسی است که در رشته¬ی زبان و ادبیات فارسی دکتری گرفت. نخستین یادنامه به اهتمام او سامان یافت و منتشر شد. وی اولین فرهنگ فارسی را که مطابق با اصول جدید فرهنگ¬نویسی باشد، تألیف کرد. چهارکتابی که در موضوعات کوچک دستوری به روش تاریخی و تفصیلی نوشت نیز بی¬سابقه اند. دکترمعین آثار بسیاری تألیف، تصحیح و ترجمه کرد. نوشته های او در حوزه¬های گوناگونی قرار می¬گیرند همچون لغت نویسی، ریشه شناسی، دستور، فرهنگ و زبانهای ایران باستان، حافظ پژوهی و مقاله های متعدد درباره¬ی شاعران و نویسندگان و کتابهای نظم و نثر و موضوعات دیگر. او در پاره¬ای از این زمینه ها عمیقاً تخصص داشت و در برخی دیگر نیز به مرز تخصص نزدیک شده بود. با اینکه پرنویس بود، تمام نوشته های او ارزشمند و برخی عالی است و این در حالی است که عمر چندانی نکرد، اما در همین عمر کوتاه به سبب توأم شدن تلاش و نبوغ، آثار بسیاری از خود به جای نهاد و بر نسل پس از خود فراوان تأثیر گذاشت. به دلیل اهمیت بسیار او در قلمرو زبان و ادبیات فارسی، رساله¬ی حاضر درباره¬ی ابعاد مختلف زندگی، شخصیت، اندیشه، آثار و روش تحقیق او نوشته شده و سعی دارد به دور از ستایشهای اغراق آمیز و تنها بر اساس واقعیت ها گزارش دهد و قضاوت کند.