مطالعه¬ای به منظور بررسی تأثیر اسانس و برگ گونه¬های مختلف گیاهان دارویی آویشن و پونه بر فراسنجه های تولید گاز و قابلیت هضم و فراسنجه¬های تخمیری شکمبه در شرایط آزمایشگاهی انجام شد. برای این منظور، گونه¬های مختلف گیاه دارویی آویشن در مرحله گل¬دهی به ترتیب از مناطق شیراز (zataria multiflora)، اسفراین (thymus transcaspicus)، شاهرود (thymus fallax)، جنگل گلستان(thymus transcaucasicus) و گرگان (thymus vulgaris) و دو گونه پونه کوهی (mentaaquatica وmentalongifolia ) جمع¬آوری شد. گونه¬های مختلف جمع¬آوری شده با دستگاه میکروویو اسانس¬گیری شدند. جیره¬های پایه مورد استفاده در این مطالعه با دو نسبت علوفه به کنسانتره 50:50 و 80:20 بود. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از: 1) تیمار شاهد (جیره پایه) و 2) تیمارهای دارای اسانس و برگ گونه¬های مختلف آویشن و پونه کوهی. نتایج نشان داد که افزودن اسانس گونه¬های مختلف گیاهان دارویی آویشن و پونه کوهی در هر دو جیره پایه با نسبت علوفه به کنسانتره 50:50 و 80:20، تأثیر معنی¬داری در کاهش پتانسیل و نرخ تولید گاز داشت (05/ 0> p)؛ به طوری که، تیمار شاهد در هر دو جیره پایه در مقایسه با تیمارهای دارای اسانس، بالاترین تولید گاز را داشت (05/ 0> p). در بین تیمارهای دارای اسانس نیز از نظر فراسنجه¬های تولید گاز، اختلافات معنی داری وجود داشت (05/ 0> p). اما به طور کلی در هر دو جیره پایه، اسانس zataria multiflora، بیشترین تأثیر را بر کاهش تولید گاز داشت (05/ 0> p). افزودن برگ گونه¬های مختلف آویشن و پونه کوهی نیز تأثیر معنی¬داری بر پتانسیل و نرخ تولید گاز داشت (05/ 0> p). از این نظر، بیشترین و کمترین تأثیر بر کاهش تولید گاز، متعلق به برگ دو گونه پونه کوهی به ترتیب mentaaquatica وmentalongifolia بود. نتایج حاصل از تأثیر افزودن اسانس گونه¬های مختلف آویشن و پونه کوهی بر قابلیت هضم و پارامترهای تخمیری نشان داد که بین تیمارهای مختلف از نظر قابلیت هضم ماده خشک و ماده آلی، اختلافات معنی¬داری وجود نداشت (05/0 < p). با این حال، بین تیمارهای آزمایشی از نظر تولید توده میکروبی و بازده تولید توده میکروبی، اختلافات معنی¬داری وجود داشت (05/ 0> p). تیمار شاهد دارای بالاترین بازده تولید گاز و پائین¬ترین مقدار عامل تفکیک، توده میکروبی تولید شده و بازده توده میکروبی تولید شده بود. افزودن برگ گونه¬های مختلف آویشن و پونه کوهی، باعث کاهش معنی¬داری در قابلیت هضم ماده خشک و ماده آلی شد (05/ 0> p). به طور کلی، تیمار شاهد در مقایسه با تیمارهای دارای برگ از عامل تفکیک، توده میکروبی تولید شده و بازده توده میکروبی بالاتری برخوردار بود.