نام پژوهشگر: مینا دیلم
مینا دیلم مجید اونق
مدیران آبخیز برای اداره موفق آبخیزها با چالش های زیادی مواجه هستند. یکی از مهم ترین این مسائل وجود تعارض بین سود اقتصادی آبخیزنشینان و حفظ محیط زیست در عرصه آبخیزهاست که باعث ایجاد مشکلات زیادی مانند تغییر کاربری اراضی توسط آبخیزنشینان با هدف افزایش سود اقتصادی، بدون در نظر گرفتن سلامت آبخیزها می شود. مدیریت آبخیز رویکردی مناسب برای غلبه بر چالش های مدیریتی می باشد که به حفاظت سیستم آبخیز و در عین حال به تأمین نیازهای آبخیزنشینان توجه دارد. مطالعه حاضر در آبخیز زیارت استان گلستان با مساحت 8038 هکتار انجام شده است. در این تحقیق نظریه بازی ها برای حل تعارض بین دو هدف متضاد محیط زیستی و اقتصادی استفاده شده است. بر این اساس با توجه به اطلاعات موجود ابتدا ورودی های مورد نیاز برای مدل بازی شامل داده های کیفیت آب، سود ناخالص سالانه برای هر کاربری و مساحت هر کاربری در شرایط توان اکولوژیکی حوزه تهیه گردید. غلظت فسفر با نمونه برداری 12 ماهه از هر کاربری به طورت جداگانه، به عنوان شاخص کیفیت آب اندازه گیری شد. در نهایت یک مدل مبتنی بر نظریه بازی ها برای حل مسأله تغییر کاربری با دو هدف حفظ محیط زیست و تأمین منافع اقتصادی، تحت عنوان مدل بازی تغییر کاربری زیارت تدوین و اجرا شد. براساس نتایج، بیشترین سود اقتصادی به ترتیب از کاربری مسکونی و کشاورزی حاصل می شود. بیشترین غلظت فسفر از کاربری مسکونی تولید می شود. تعادل نش در دور چهارم چانه زنی ایجاد شد که در این حالت تعادل بین دغدغه های محیط زیستی و اقتصادی در مدیریت آبخیز برقرار شده است. در این تحقیق تئوری بازی نشان می دهد که سطح کاربری های جنگل، کشاورزی، تفرج و سطح حفاظتی ساحل رودخانه بدون تغییر باقی مانده است. در پایان بازی سطح کاربری مسکونی افزایش یافته است به طوری که با اجرای مدل بازی سطح بهینه کاربری مسکونی در محدوده بین 88 تا 93 و کاربری مرتع بین 1357 تا 1362 هکتار تعیین شد. همچنین براساس نتایج مدل بازی کاربری جنگل با مساحت 5545 هکتار بزرگترین سطح را به خود اختصاص خواهد داد. یافته های این تحقیق می تواند در مدیریت کاربری زمین در آبخیزها و در شرایطی که بین اهداف محیط زیستی و اقتصادی تضاد به وجود می آید، به کار رود.