نام پژوهشگر: نرجس ناظم السادات
نرجس ناظم السادات حسن طباطبائی
یکی از عواملی که کمبود آب را در مناطق خشک و نیمه¬خشک حادتر می¬کند تبخیر از سطح خاک است و بیشترین کنترلی که می¬توان روی تبخیر انجام داد، جلوگیری از تبخیر از سطح خاک است. لجن فاضلاب به علت دارا بودن مقدار زیاد ماده آلی، می¬تواند بر برخی خواص فیزیکی خاک از قبیل پایداری خاکدانه¬ها و رطوبت خاک تاثیر داشته باشد. کاربرد لجن فاضلاب نیز سبب آب¬گریزی خاک می¬شود. آب¬گریزی از ویژگی¬های فیزیکی مهم خاک می-باشد. خاک¬های آب¬گریز خاک¬هایی هستند که اجازه نفوذ آب به درون خود را نداده و آب معمولا به¬صورت قطره¬های کروی روی آن¬ها قرار می¬گیرد. در برخی از مناطق ایران به خاطر استفاده از پساب فاضلاب، آتش¬سوزی خاک آب¬گریز وجود دارد و تا به¬حال به جنبه¬های مثبت آب¬گریزی توجهی نشده است. هدف از این پژوهش بررسی میزان تبخیر در خاک ¬آب¬گریز و تاثیر آن بر تبخیر از سطح خاک می¬باشد. در این پژوهش اثر افزودن لجن فاضلاب بر آب¬گریزی دو نوع بافت خاک و تبخیر از سطح آن¬ها بررسی گردید. به این منظور از دو خاک با بافت لوم¬رسی و لوم¬شنی استفاده شد و درجات مختلفی شامل 25، 50، 65 و 80 درصد از لجن تصفیه¬خانه فاضلاب شهری شهرکرد به آن¬ها اضافه گردید. تیمارها به صورت یک¬لایه (اختلاط خاک و لجن) و دولایه (لایه پایین خاک و لایه بالا اختلاط خاک و لجن) در گلدان¬هایی به قطر 24 و ارتفاع 26 ریخته شد. پس از یک¬ ماه تاثیر لجن بر برخی ویژگی¬های فیزیکی و شیمیایی خاک و هم¬چنین بر آ¬ب¬گریزی خاک با استفاده از روش¬های wdpt و med بررسی شد. همچنین تبخیر از سطح خاک به روش وزنی اندازه¬گیری گردید. نتایج نشان داد که افزایش درصد لجن فاضلاب باعث کاهش چگالی ظاهری خاک، کاهش ph، افزایشec ، افزایش کربن آلی خاک و درنتیجه مواد آلی و کاهش کربنات کلسیم معادل خاک در هر دو بافت می¬گردد. همچنین لجن فاضلاب شهری باعث آب¬گریزی خاک شده و خاک لوم¬شنی نسبت به لوم-رسی آب¬گریزتر بود و هرچه درصد لجن بیشتر آب¬گریزی نیز شدیدتر خواهد بود که دلیل آن می¬تواند مواد آلی موجود در لجن باشد در ضمن روش med خاک را آب¬گریزتر از روش wdpt نشان داد. همچنین لجن فاضلاب باعث کاهش تبخیر از سطح خاک شد به¬طوری¬¬که تیمار hs0 (آب¬دوست) با میزان 79/22 میلی¬متر بیشترین تبخیر و تیمار ls80 که آب¬گریز شدید بود با میزان 97/10 میلی¬متر کمترین میزان تبخیر را دارا بود که دلیل آن می¬تواند کاهش نیروهای مویینگی خاک و در نتیجه نرسیدن آب به سطح خاک باشد. همچنین خاک دولایه نسبت به خاک یک¬لایه در همه تیمارها تبخیر بیشتری داشت ولی بافت خاک در تیمارهای آب¬گریز تاثیر معناداری بر میزان تبخیر از سطح خاک نداشت. در ضمن همبستگی¬ بین داده¬های هواشناسی و داده¬های اندازه¬گیری شده در تیمارهای آب¬دوست نسبت به تیمارهای آب¬گریز بیشتر بود و پارامترهای هواشناسی تاثیر بیشتری بر تیمارهای آب¬دوست داشتند.