به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی برخی از ژنوتیپ¬های نخود زراعی تحت شرایط عدم تنش وتنش رطوبتی در سنندج، 20 ژنوتیپ نخود (تیپ¬های دسی و کابلی) جهت شناسایی مطلوب¬ترین ژنوتیپ¬ها از لحاظ عملکرد و سایر صفات زراعی، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی 1392-1391 مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده¬ها نشان داد که ژنوتیپ¬های مورد بررسی از نظر بیشتر صفات در هر دو شرایط رطوبتی تفاوت معنی¬داری دارند. نتایج مقایسه میانگین¬ها نشان داد که در شرایط تنش رطوبتی ژنوتیپ¬های شماره iccv10304، iccv10308و iccv10117و در شرایط عدم تنش رطوبتی ژنوتیپ¬های شماره iccv10105، iccv10304و iccv10114به¬ترتیب دارای بیش¬ترین مقدار عملکرد اقتصادی بودند. نتایج همبستگی فنوتیپی صفت عملکرد اقتصادی با سایر صفات نشان داد که در شرایط تنش رطوبتی، صفات تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف در بوته و زیست توده و در شرایط عدم تنش رطوبتی، صفات تعداد شاخه های اصلی در بوته، تعداد شاخه های فرعی در بوته، تعداد دانه در بوته و تعداد غلاف در بوته دارای همبستگی مثبت و معنی دار با عملکرد اقتصادی بودند. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام نیز بیانگر این بود که مهم¬ترین صفات تاثیرگذار بر عملکرد اقتصادی در شرایط تنش رطوبتی، صفات زیست توده، شاخص برداشت، تعداد شاخه فرعی در بوته، روز تا 50 درصد غلاف¬دهی و روز تا رسیدگی و در شرایط عدم تنش رطوبتی صفات تعداد شاخه فرعی، زیست توده، شاخص برداشت وتعداد روز تا رسیدگی بودند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که در شرایط تنش رطوبتی صفات عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در شرایط عدم تنش تعداد شاخه فرعی در بوته و شاخص برداشت، دارای بیشترین تأثیر مستقیم مثبت بر روی عملکرد اقتصادی بودند و به عنوان مطلوب¬ترین صفات جهت انتخاب غیر مستقیم عملکرد شناسایی شدند. نتایج وراثت پذیری بیانگر این بود که در شرایط تنش رطوبتی بیشترین میزان وراثت پذیری مربوط به صفت وزن صد دانه و کمترین میزان وراثت پذیری مربوط به شاخص برداشت بود. در شرایط عدم تنش رطوبتی بیشترین و کمترین میزان وراثت پذیری به¬ترتیب مربوط به صفات وزن صد دانه و ارتفاع بوته بود. بر اساس نتایج تجزیه عاملی در شرایط تنش رطوبتی ژنوتیپ¬های شماره 3 و 6 و در شرایط عدم تنش رطوبتی ژنوتیپ¬های3 و 14 مطلوب¬ترین ژنوتیپ¬ها بودند. شاخص snpi بیش¬ترین همبستگی را با عملکرد در شرایط تنش رطوبتی داشت. در تجزیه به مولفه¬های اصلی شاخص¬ها، دو مولفه اول بیش از 99 درصد واریانس کل داده¬ها را توجیه کردند. واژه¬های کلیدی: نخود زراعی، تنش رطوبتی،تنوع زنتیکی، تجزیه گام به گام، تجزیه علیت، تجزیه عامل، شاخص¬های مقاومت وحساسیت به خشکی