نام پژوهشگر: الهه خاکشور
الهه خاکشور صمد سامانیان
حرم مطهر امام رضا (ع) نمادی از معماری دوره اسلامی است که آثار تزیینات معماری ، ده قرن اخیر را میتوان بر بناهای آن مورد بحث و بررسی قرار داد.کاشی شاخصترین عنصر تزئینی در معماری حرم مطهر رضوی است که سابقة استفاده از آن به سدة پنجم هجری برمیگردد. این عنصر تزیینی با توجه به کاربری خاص بنا از طرحها و نقوش خاصی نیز پیروی میکند.این پایان نامه بر آن است تا مجموعه کاشیکاریهای انجام شده در حرم مطهر امام رضا (ع) را از آغاز انقلاب اسلامی تاکنون از منظر طرح و رنگ، ساختار کلی و اجزای آن و نیز تحولات ایجاد شده در این موارد را مورد مطالعه قرار دهد. برای یافتن استدلال و پاسخ مناسب در خصوص این موضوع از روش توصیفی - تحلیلی استفاده شده و شیوههای دستیابی به اطلاعات به هر دو روش کتابخانهای و بویژه میدانی است. در این پژوهش با نگاهی به سابقة تاریخی معماری و تزیینات وابسته به آن در حرم مطهر امام رضا (ع)،تحولات ایجاد شده از زمان انقلاب اسلامی در طرح،نقش و رنگ و عوامل مؤثر بر آن مورد بررسی قرار میگیرد.نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد در این دوره بیشترین تزیینات به کار رفته در حرم مطهر را کاشیهای معرق با نقوش گیاهی تشکیل میدهد و نوآوری در زمینه طرح و نقش را میتوان درابداع طرحهایجدیدی از ترنجها و رنگهای بهکار رفته در برخی فضاها مشاهده کرد. علاوه بر آن تلفیق نقوش گیاهی و هندسی ،درهم تنیدهشدن نقوش هندسی که گره پیلی را بوجود میآورد نشانِ نوآوری در طراحی نقشهای مجموعه است. بررسی عوامل مؤثر بر تحولات این دوره نشان میدهدکه نداشتن برنامه مدون و درازمدت باعث شده تا طراحی نقوش و انتخاب طرح و نقشکاشیها در هر دوره با سلیقه مسئولان و با سبکهای مختلف طراحی توسط هنرمندان متعدد ارتباط مستقیم داشته باشد. همچنین تنوع کارهای انجام شده نشان دهندة نبودن سبک و شیوهای خاص در این دوره و نیازمند پیروی از یک سیاست و برنامه کلی است.