سانسور موضوعی است که ممکن است هر فرهنگی به نوعی آن را تجربه کرده باشد. تاریخ معاصر ایران نیز نشانگر اِعمال سانسور در عرصه های مختلف است، و هنرمندان عرصه¬های متفاوت نیز همواره با آن دست به گریبان بوده اند. با وجود این، و باز به علت وجود سانسور، کم تر پژوهشگر ایرانی به سراغ چنین موضوعی رفته است و معدود کارهای انجام شده نیز در زمینه¬ی خود سانسور است نه راه کارهای هنرمندان برای عبور از آن. اهمیت پژوهش درآن است که تا پیش از موج نو، سینمای ایران تنها فیلم هایی بی مایه و سطحی تولید می کرد و موج نو آغاز سینمای جدی و متفاوت ایران محسوب می¬شود که از آن پس تاثیرات آن را در تاریخ سینمای ایران، از نظر فرم و ساختار و نیز از نظر راه های عبور از سانسور شاهدیم. در این پژوهش با توجه به شرایط سیاسی خاص پیش از موج نو در سینمای ایران و ایجاد فضایی تازه با وقوع انقلاب سفید، نه فیلم از سه دوره ی مختلف موج نو، یعنی سه اثر متعلق به پیش از موج نو، سه اثر پرچم¬دار موج نو و در انتها نیز، سه اثر از بدنه ی موج نو برای تحلیل و یافتن راه¬های فیلم سازان برای گریز از سانسور انتخاب شد که فاصله ی زمانی بین سال های 1343 تا 1353 را در بر می گیرد. پس از بررسی لایه های مختلف فیلم، از کلام گرفته تا تصویر و موسیقی و جلوه های صوتی، مشخص شد به دلیل تنوع سبک فیلم ها و موضوع های مختلف، از ابزارها و راه کارهای متنوع و متفاوت کلامی و تصویری برای گذر از سانسور بهره برده شده است. مهم ترین این ابزارها و راه کارها عبارت اند از استعاره و مجاز، پیدایی و ناپیدایی سوژه، اسطوره زدایی و بازتقسیم و بازتعریف.