اشعار کمتر شاعری به اندازه شعر های خاقانی مشحون از تصاویر واقعی و عینی از زندگی مردم و جامعه است. خاقانی به دلیل بزرگ شدن در خانواده ای پیشه ور و سفرهای فراوان و دبیری در دربار شروانشاهان، آگاهی خوبی از اغلب پیشه های عصر خود دارد. این شاعر خلاق مشاغل و مناصب را در آفرینش شعری خود به کار می گیرد و ضمن بازتاب مشاغل خاندان خود، از آن ها برای ساخت ترکیبات و مضامین تازه به خوبی بهره می برد. هدف این پژوهش این است که شگردهای خاقانی در بهره گیری هنری از پیشه ها بازیابی گردد و مشخص شود چه دلیل شخصی یا ادبی یا اجتماعی او را به چنین آفرینشی، واداشته است. این پایان نامه در چهار فصل تدوین شده است؛ فصل اول مقدمه و کلیات است. در فصل دوم به علل اشراف و بهره گیری خاقانی از پیشه ها پرداخته شده است. فصل سوم اختصاص به بررسی و تحلیل معنایی، هنری و اجتماعی مشاغل و مناصب شعر خاقانی، دارد. فصل چهارم نیز تحلیل یافته ها، نتیجه گیری و پیشنهادهاست. خاقانی سعی کرده است از تمامی طیف معنایی یک واژه ، کمال بهره را ببرد. این شاعر سخنور در آفرینش هنری به کمک پیشه ها علاوه بر آرایه های معمول، مانند تشبیه، استعاره، مراعات نظیر و ارسال المثل، شگردهای ویژه ای نیز دارد از جمله؛ سمبل آفرینی، استفاده از تضاد و هماهنگی پیشه ها، آفرینش هنری با پیشه های خانوادگی و نسبت دادن پیشه ها به اجرام آسمانی و پیامبران و اساطیر. همچنین خاقانی که استاد بلامنازع ترکیب سازی است، از پیشه ها نیز در ساخت ترکیب ها کمال بهره را برده است. زیباترین و بدیع ترین آن ها ترکیباتی است که بر اساس پیشه های خانوادگی خود به عنوان معادلی برای واژه ی شاعر ساخته است. مانند سخن تراش، حکمت باف، سخن باف و اباپزمعانی. این شاعر هنجارشکن، خود را به نظرات جامعه نسبت به صاحبان پیشه ها محدود نساخته، بلکه تجربه های شخصی خود را نیز در این زمینه دخالت داده است. این پژوهش در شناخت بیشتر این شاعر دیرآشنا تاثیر شایانی دارد.