روش گرانی¬سنجی به¬عنوان یکی از روش¬های ژئوفیزیکی بر اساس اختلاف چگالی ساختار مورد مطالعه و چگالی زمینه¬ی محیط در برگیرنده در اکتشافات (از جمله حفرات و فضاهای خالی) مورد استفاده قرار می¬گیرد. قنات¬ها و لوله گاز مدفون به دلیل فضای خالی که در زیر زمین ایجاد می¬کنند، با استفاده از برداشت¬های گرانی¬سنجی قابل شناسایی هستند و می¬توان با این روش مناطق ریزشی یک قنات و یا نقاطی که احتمال ریزش و تخریب وجود دارد را شناسایی کرد. هرچند به منظور شناسایی بهتر باید از روش میکروگرانی (منطقه¬کوچک و نقاط نزدیک به هم) استفاده کرد. در این تحقیق عملیات گرانی¬سنجی در شمال¬غرب دامغان و روی قنات حاجی¬آباد انجام شد. محدوده¬ی برداشت طوری انتخاب شد که هم یکی از میله¬های عمودی قنات و هم خط لوله گاز سراسری عبوری از محدوده؛ در شبکه قرارگیرند. بر این اساس به تعداد 8 پروفیل با امتداد شمالی- جنوبی و عمود بر امتداد قنات طراحی و در مجموع مقادیر گرانی در 550 ایستگاه اندازه-گیری شد. پس از انجام تصحیحات مختلف از جمله رانه دستگاه، عرض جغرافیایی، هوای آزاد، تصحیح بوگه و توپوگرافی؛ آنومالی گرانی نسبی محاسبه شد. برای پردازش و تحلیل داده¬ها از روش¬ها و فیلترهای مختلفی استفاده شد. در نقشه¬های نهایی لوله گاز مدفون و میله عمودی قنات به آسانی قابل تفکیک است ولی کوره قنات به علت قرارگیری در عمق بیشتر و وجود منطقه ریزشی ناشی از قنات قدیمی به سختی و با به¬کار بردن فیلتر¬های دیگر قابل تفکیک است. طراحی شبکه برداشت به نحوی بود که برای رسیدن به نتایج قانع کننده نیاز به مدل¬سازی ساختارهای مصنوعی وجود داشت. بدین جهت کوره قنات، میله قنات و لوله گاز با سه استوانه با مشخصات نزدیک به آنچه در منطقه¬ی برداشت وجود داشت، مدل¬سازی شد. نتایج مدل¬سازی گویای این مطلب بود که طراحی شبکه برداشت (به¬خصوص در میکروگرانی) بسیار مهم بوده و یک شبکه¬ی برداشت متفاوت باعث تغییر در خروجی داده¬ها می¬شود. از دیگر نتایجی که در این تحقیق حاصل شد می¬توان به تاثیر زیاد ساختارهای سطحی¬تر نسبت به ساختارهای عمیق¬تر اشاره کرد که باعث حذف تاثیر آن¬ها در نقشه¬های خروجی می¬شود. همچنین شناسایی و آشکارسازی مناطق ریزشی یک قنات قدیمی با برداشت¬های گرانی¬سنجی تقریباً میسر شد. کلمات کلیدی: گرانی¬سنجی، قنات، تصحیحات، پردازش، مدل¬مصنوعی ، آنومالی گرانی، دامغان