نام پژوهشگر: رضا امیدی پور
رضا امیدی پور رضا عرفانزاده
تغییرات تنوع گیاهی مراتع در مکان و زمان به نوع مدیریت و فاکتورهای محیطی غیر زنده بستگی دارد. لازمه فهم الگوهای مختلف تنوع گونهای آنالیز و ارزیابی الگوهای تنوع در مقیاسهای مکانی چندگانه میباشد. بنابراین این تحقیق با هدف بررسی تأثیر مدیریت چرای دام و عوامل محیطی بر مولفههای تنوع در مراتع غرب ایران در استان ایلام انجام شد. بدین منظور در این تحقیق از روش تقسیمبندی افزایشی برای مقایسه مولفههای تنوع گونهای در طول مقیاس مکانی چندگانه استفاده شد. نمونهبرداری از گونههای گیاهی در دو منطقه خشک (ریکا) و نیمه خشک (دالاب) انجام شد. در هر منطقه 8 سایت انتخاب و لیست¬برداری از گیاهان با استفاده از پلاتهای 2×2 متر مربع در 40 پلات انجام شد (در مجموع 80 پلات). علاوه بر ویژگیهای پوشش گیاهی در هر پلات یک نمونه خاک نیز برداشت و عناصر نیتروژن کل، کربن، نیتروژن آلی ذره ای و کربن آلی ذرهای اندازه گیری شد. بر اساس روش تقسیمبندی افزایشی کل غنای گونهای (r?) به مولفههای داخل نمونهها (1?)، بین نمونهها (1?) و بین مراتع (2?) تقسیمبندی شد. بررسی تأثیر افزایش مقیاس نمونهبرداری بر مولفه های تنوع با استفاده از مدل پیترسولیموس (peter solymos model) در نرمافزار r و بهمنظور بررسی تأثیر مدیریت، اقلیم و اثر متقابل این دو فاکتور بر مولفه های تنوع گونه ای از آزمون آنالیز واریانس دوطرفه استفاده گردید. همچنین برای تعیین مهمترین عامل تأثیر گذار بر مولفههای تنوع گونهای از رگرسیون گام به گام استفاده گردید. نتایج این تحقیق آشکار ساخت که افزایش مقیاس نمونهبرداری منجر به افزایش شاخصهای تنوع آلفا و بتا میگردد. تنوع بین سایتهای مرتعی (2?) با داشتن بیشترین مقدار از تنوع کل مهمترین مولفه تنوع تشخیص داده شد که این امر ناشی از تفاوت ترکیب گونهای مراتع با یکدیگر میباشد. نتایج بهدست آمده نشان داد که مدیریت (چرای دام) باعث افزایش معنیدار مولفههای تنوع گونهای در سطح پلات گردید و در سطح مرتع تأثیر معنیداری بر مولفهها نداشته است. این در حالی بود که اقلیم فقط بر تنوع آلفا و گاما اثر معنیدار داشت که نشان دهنده تأثیر بیشتر مدیریت بر مولفههای تنوع گونهای میباشد. بررسی تأثیر عوامل محیطی بر مولفههای تنوع نیز نشان داد که بارش دارای بیشترین همبستگی با مولفههای تنوع آلفا میباشد در حالی که بیشترین همبستگی تنوع بتا با ارتفاع و بیشترین همبستگی تنوع گاما با بارش بود. قرق کردن در مناطق خشک مفیدتر از مناطق نیمه خشک است. بنابراین تمام مولفه های تنوع می تواند با قرق کردن افزایش یابد.