هدف اصلی کشت گیاه گلرنگ، تولید روغن خوراکی با کیفیت بالا است. گونه¬های بی¬خار گلرنگ به منظور برداشت دستی گل و دانه¬ها توسعه یافته است. در این تحقیق به منظور بررسی اثرات پلیوتروپیک موتاسیون بی خاری، دو ژنوتیپ اراک 2811 و موتانت بی خار آن (حاصل از جهش¬زایی با ماده شیمیایی ems) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار ارزیابی شدند. برای مطالعه تغییرات ژنتیکی موتانت بی خار از 40 آغازگر rapd و 10 آغازگر issr استفاده شد. همچنین به منظور بررسی نحوه کنترل ژنتیکی موتاسیون بی خاری، جمعیت f2 حاصل از تلاقی دو ژنوتیپ فوق در شرایط مزرعه¬ای به طور مجزا کاشته شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که دو ژنوتیپ مورد بررسی از لحاظ بیشتر صفات مورد مطالعه تفاوت معنی¬داری با هم نداشتند. دو ژنوتیپ از 25 صفت مورد مطالعه فقط برای پنج صفت ارتفاع تا گره اول، تعداد طبق خالی، طول بذر، نسبت طول به عرض موثر و 50 درصد گلدهی تفاوت معنی¬داری نشان دادند. مقایسه میانگین¬ها نشان داد که لاین موتانت بی¬خار در صفات طول بذر، طول به عرض موثر بذر و ارتفاع تا گره اول میزان بیشتری دارد. ضرایب همبستگی صفات زراعی نشان داد که ارتفاع کل بوته، ارتفاع تا گره اول، وزن ساقه و برگ، وزن طبق موثر، وزن کل بوته، قطر طبق و تعداد کل بذر در بوته دارای همبستگی مثبت و معنی¬داری با صفت عملکرد تک بوته می¬باشند. آزمون مربع کای در نسل f2 نشان داد که صفت خارداری نسبت به بی¬خاری غالب بوده و به وسیله یک ژن کنترل می¬شود. برای ارزیابی تغییرات ژنتیکی لاین موتانت و مقایسه آن نسبت به لاین مادری، توسط نشانگر rapd در مجموع 27 (7/6 درصد) مکان چندشکل مشاهده شد و توسط نشانگر issr در مجموع تعداد 9 مکان (10/97 درصد) چندشکل مشاهده شد که نشان می¬دهد جهش توانسته بود به میزان نسبتاً کمی موجب تغییر در توالی¬های rapd و issr شود.