اگرچه کاربرد کودهای بیولوژیک به علل مختلف در طی چند دهه¬ی اخیر کاهش یافته است، ولی امروزه با توجه به مشکلاتی که مصرف بی رویه کودهای شیمیایی بوجود آورده است، استفاده از آنها به عنوان یک رکن اساسی در توسعه پایدار کشاورزی مجدداً مطرح شده است. به منظور بررسی واکنش برخی از ویژگی های رشدی، عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص های فیزیولوژیکی دو گیاه سورگوم دانه ای (sorghum bicolor l.) و ماشک گل خوشه ای (vicia vilosa roth) به استفاده از کودهای زیستی، آلی و شیمیایی، آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 93-1392 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل 3 نوع کود بیولوژیک و تلفیق آن ها با یکدیگر و ورمی کمپوست و کود شیمیایی به شرح زیر بود: 1- قارچ میکوریزا آربسکولار گونه glomus mosseae + ورمی کمپوست (m+v)، 2- قارچ میکوریزا + نیتروکسین (حاوی باکتری های azospirillum sp. و sp. azotobacter) (m+n)، 3- قارچ میکوریزا + ریزوبیوم (rhizobium sp.) (m+r)، 4-قارچ میکوریزا + کود شیمیایی npk (m+npk)، 5-قارچ میکوریزا (m) و 6- شاهد (c). برخی از صفات مورد مطالعه در این آزمایش عبارت بودند از: کلونیزاسیون طول ریشه و ارتفاع برای هر دو گیاه، طول مخصوص ریشه، عملکرد دانه، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه برای سورگوم دانه ای و تعداد گره ریشه، وزن خشک ریشه، عملکرد تر و عملکرد خشک ماشک گل خوشه ای بود. نتایج نشان داد که بیشترین درصد کلونیزاسیون طول ریشه (82 درصد)، طول مخصوص ریشه (82/51 متر ریشه در 25 سانتیمتر مکعب خاک)، عملکرد دانه (62/425 گرم در متر مربع)، تعداد دانه در خوشه (635) در تیمار تلفیقی میکوریزا و نیتروکسین و بیشترین وزن هزار دانه (26/29 گرم) در تیمار استفاده تواٌم از میکوریزا و ورمی کمپوست برای سورگوم دانه ای و بیشترین درصد کلونیزاسیون طول ریشه (76 درصد)، تعداد گره ریشه ماشک (20عدد در بوته)، وزن خشک ریشه (94/ گرم در بوته)، عملکرد تر (2/1911 گرم در متر مربع)، عملکرد خشک (63/473 گرم در متر مربع) در تیمار تلفیقی میکوریزا و ریزوبیوم حاصل شد. با توجه به نتایج آزمایش، بهترین تیمار کودی برای سورگوم، مخلوط قارچ میکوریزا و کود زیستی نیتروکسین و برای ماشک گل خوشه ای، مخلوط قارچ میکوریزا و کود زیستی ریزوبیوم حاصل شد.