سمیه ابراهیم نیا اسماعیل سیفی
نظر به اهمیت شناسایی و انتخاب رقم مناسب در گسترش موفق سطح زیر کشت درختان زیتون و شناسایی دقیق ارقام بومی با بهترین کیفیت و کمیت روغن، بررسی پیش رو در مورد مطالعه تنوع بعضی از ژنوتیپ¬های زیتون از نظر صفات ریخت¬شناختی و کمیت و کیفیت روغن در منطقه گرگان انجام شد. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار از بین درختان مجموعه هاشم¬آباد در 10 کیلومتری گرگان انجام شد. خصوصیات ریخت¬شناختی (کمی و کیفی) میوه، هسته و برگ بررسی گردید و تجزیه همبستگی بین آنها انجام شد. بیشترین وزن میوه مربوط به ژنوتیپ i7 (88/3 گرم) و کمترین وزن میوه مربوط به ژنوتیپ e6 با میزان 71/0 گرم بود. بالاترین درصد گوشت مربوط به ژنوتیپ i7 (08/86%) بود. رابطه بین ژنوتیپ¬ها با استفاده از نمودار خوشه¬ای بدست آمد. شش ژنوتیپ پر روغن از بین 32 ژنوتیپ مورد بررسی انتخاب شدند و خصوصیات فیزیکوشیمیایی روغن از قبیل درصد اسیدهای چرب، پراکسید، اسیدیته، شاخص¬های اسپکتروفتومتری (k232 وk270)، کلروفیل و کارتنوئید در آنها تعیین شد. ژنوتیپ e11 (90/59 درصد) بیشترین درصد روغن در ماده خشک را داشت و بیشترین درصد روغن در ماده تر در ژنوتیپ d5 (46/29 درصد) مشاهده شد. کمترین اسیدیته مربوط به ژنوتیپ b7 (24/0 گرم اولئیک اسید بر 100 گرم روغن) و کمترین پراکسید مربوط به ژنوتیپ e11 (3 میلی¬اکی¬والان پراکسید در کیلو گرم روغن) بود. ژنوتیپ f1 (08/0 میلی¬گرم اسیدگالیک بر گرم روغن) و بعد از آن e11 دارای بالاترین میزان فنل روغن بودند. ژنوتیپ a10 دارای بالاترین میزان کلروفیل (72/1 میلی¬گرم بر کیلوگرم) و بالاترین میزان کارتنوئید (70/11 میلی-گرم بر کیلوگرم) بود. ژنوتیپ f9 دارای کمترین شاخص k232 (055/0) و کمترین شاخص k270 (043/0) و بعد از آن ژنوتیپ a10 دارای کمترین شاخص k270 بود. بالاترین میزان اسید اولئیک (03/76 درصد) و پایین¬ترین اسید لینولئیک (24/5 درصد) مربوط به ژنوتیپ a10 بود. ژنوتیپ b7 (78/8 درصد) دارای کمترین میزان اسید پالمتیک بود. از میان ژنوتیپ¬های برگزیده کنسروی ژنوتیپ i7 بالاترین میزان فلاونوئید (31/0 میلی¬گرم کوئرستین برگرم وزن خشک)، بالاترین میزان فنل (40/0 میلی¬گرم گالیک اسید بر گرم)، بیشترین میزان آنتی-اکسیدان (33/83 درصد) و بیشترین میزان آنتوسیانین (91/0 میکرومول در گرم) را دارا بود. طبق بررسی¬های حاصل ، بهترین ژنوتیپ¬های روغنی a10 وe11 ، بهترین ژنوتیپ کنسروی i7 و بهترین ژنوتیپ¬های دومنظوره f10 و b7 بودند.
