آزمایش حاضر به¬منظور بررسی تاثیر استفاده از سطوح مختلف سنگوینارین در جیره¬های با نسبت¬های مختلف پروتئین بر عملکرد، پاسخ¬های ایمنی و هومورال، تغییرات بافتی ژژنوم، شاخص¬های آنتی اکسیدانی پرندگان تخمگذار طراحی و اجرا شد. این مطالعه در قالب یک آزمایش فاکتوریل 3×3 بر پایه طرح کاملا تصادفی با 9 تیمار، 4 تکرار و 5 پرنده در هر تکرار انجام پذیرفت. فاکتورهای مورد بررسی شامل سه سطح پروتئین (100، 5/92 و 85 درصد) و سه سطح سنگوینارین (صفر، 3/75 و 7/5 میلی¬گرم در هر کیلوگرم) بودند. طول دوره آزمایش 70 روز بود و 10 روز نیز به عنوان دوره عادت پذیری در نظر گرفته شد. مولفه¬های عملکردی شامل خوراک مصرفی، ضریب تبدیل خوراک، درصد تولید، وزن و بازده تولید تخم¬مرغ در سه بازه زمانی شامل 35 روز اول، 35 روز دوم و کل دوره محاسبه گردید و شاخص¬های کیفی تخم¬مرغ در پایان دوره اول و دوم مورد ارزیابی قرار گرفتند. به منظور بررسی پاسخ-های ایمنی پرندگان، تزریق گلبول¬های قرمز گوسفندی (srbc) در دو زمان به فاصله 10 روز انجام و 6 روز پس از تزریق اول و 12 روز پس از تزریق دوم نمونه¬گیری از خون صورت گرفت. هم¬چنین 10 روز قبل از اولین تزریق srbc واکسن نیوکاسل تجویز گردید و نمونه¬گیری از خون 6 روز پس از آن صورت گرفت. شمارش تفکیکی گلبول¬های سفید در پایان مرحله دوم آزمایش ارزیابی شد. در پایان دوره آزمایش دو پرنده از هر قفس به منظور بررسی وزن نسبی اندام¬های داخلی، نمونه برداری از محتویات ایلئوم و بافت مخاطی ژژنوم کشتار شدند. نتایج نشان داد که کاهش حداقل 7/5درصد پروتئین جیره موجب افزایش فعالیت آنزیم آلکالین فسفاتاز (alp) (p<0/01)، افزایش سطح هتروفیل، کاهش لنفوسیت و افزایش نسبت هتروفیل به لنفوسیت (0/01>p)، کاهش بسیار زیاد عمق کریپت (0/0001>p) و کاهش نسبت طور پرز به عمق کریپت می¬شود. کاهش 15 درصدی پروتئین موجب افزایش فعالیت آنزیم گلوتامیک پیروات ترانس¬آمیناز (sgpt) (p<0/05) و آلکالین فسفاتاز (0/01>p)، افزایش سطح هتروفیل، کاهش لنفوسیت و افزایش نسبت هتروفیل به لنفوسیت (0/01>p)، افزایش طول پرز (0/05>p)، کاهش عمق کریپت (0/0001>p) ، طول پرز (0/05>p) و قطر فولیکول¬های لنفاوی لامیناپروپریا (0/05>p)، افزایش درصد چربی کبد (0/001>p)، کاهش استحکام پوسته تخم¬مرغ در 35 روز دوم (05/0>p) و کاهش توده تخم¬مرغ در کل دوره (0/05>p) گردید. استفاده از 75/3 میلی¬گرم سنگوینارین موجب افزایش هتروفیل (0/05>p) و مونوسیت (0/05>p)، کاهش جمعیت باکتری سالمونلا (0/05>p)، کاهش عمق کریپت (0/0001>p)، نسبت طول پرز به عمق کریپت (0/0001>p) و قطر فولیکول¬های لنفاوی (0/01>p)، افزایش سلول¬های کاپفر (001/0>p)، کاهش میانگین وزن تخم¬مرغ (0/05>p)، درصد تولید تخم¬مرغ (0/05>p) و افزایش ضریب تبدیل خوراک (05/0>p) در 35 روز اول شد. افزودن 5/7 میلی¬گرم سنگوینارین موجب کاهش فعالیت آنزیم¬های sgpt و alp (05/0>p)، افزایش هتروفیل (0/05>p)، لنفوسیت (05/0>p) و مونوسیت (0/05>p)، کاهش نسبت هتروفیل به لنفوسیت (0/05>p)، افزایش وزن طحال (0/05>p)، افزایش پاسخ ایمنی ثانویه (0/05>p) و تعداد گلبولین¬ها (0/05>p)، کاهش جمعیت اشرشیا کلی و سالمونلا (0/05>p)، کاهش عمق کریپت (0/0001>p) و نسبت طول پرز به عمق کریپت (0/0001>p)، افزایش تعداد سلول کاپفر (0/001>p)، کاهش درصد چربی کبد (0/05>p) و تعداد فولیکول¬های بین 2تا 5 میلی¬متر (0/05>p) و افزایش ضریب تبدیل خوراک در 35 روز ابتدایی (0/05>p) گردید. لذا یافته¬های آزمایش حاضر حاکی از آن است که افزودن 7/5 میلی¬گرم سنگوینارین باعث بهبود فراسنجه¬های خونی، پاسخ¬های ایمنولوژیکی گردید. لذا به نظر می¬رسد هر چند کاهش سطح پروتئین در هر دو سطح 7/5و 15 درصدی باعث افزایش پتانسیل اکسیداسیون در کبد و افزایش آنزیم alp، کاهش جمعیت لنفوسیتی و افزایش نسبت هتروفیل به لنفوسیت به عنوان شاخص تنش گردید، اما بهره گیری از 7/5 میلی¬گرم سنگوینارین توانست سبب بهبود بافت کبد و تعدیل تیتر آنتی بادی علیه آنتی ژن مورد آزمون گردید.