هدف این پژوهش، بررسی درگیری تحصیلی، کیفیت آموزشی و یادگیری به کمک همسالان به منظور فهمیدن اثر آن ها بر نقش واسطه ای انگیزش تحصیلی به عنوان عاملی اثرگذار بر دستاوردتحصیلی دانش آموزان هنرستان های فنی و حرفه ای و ارائه یک مدل برای نمایش روابط بین متغیرهای پژوهش بود. همچنین در پی تعیین نقش متغیرهای سطح دانش آموز، معلم و کادرمدرسه بر دستاوردتحصیلی هنرجویان بود. به این منظور یک مجموعه مدل های دو سطحی در هر دو سطح دانش آموز و معلم؛ دانش آموز و کادرمدرسه اجرا شد. جامعه پژوهشی شامل تمامی هنرجویان، هنرآموزان، مدیران، معاونان آموزشی و فنی، و مشاوران تحصیلی در سال تحصیلی 92- 1391بود. از بین نواحی پنج گانه تهران 10 منطقه و از هر منطقه 2هنرستان در مجموع 906 دانش آموز دختر و پسر پایه سوم از 19 هنرستان و 39 کلاس به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شد. همچنین 123 نفر از معلمان و 59 نفر از کادرهنرستان همان هنرجویان در نمونه حضور داشتند. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه های استاندارد انگیزش تحصیلی ams و درگیری تحصیلیmslq؛ و پرسش نامه های پژوهشگر ساخته یادگیری به کمک همسالان و کیفیت آموزشی هنرجویان، هنرآموزان و کادرمدرسه، مشاهده، اسناد و مدارک موجود در هنرستان ها استفاده شد. در تأمین روایی پرسش نامه ها، روایی محتوا و روایی سازه (تحلیل عاملی اکتشافی) و پایایی، آلفای کرونباخ به کار گرفته شد. دستاوردتحصیلی نیز از طریق میانگین 3 نمره (معدل کل سال قبل، معدل نمره های 3 درس تخصصی و معدل نمره های کار عملی) محاسبه شد. برای پردازش داده ها از روش های آمار توصیفی، ماتریس همبستگی، تحلیل عاملی تأییدی، معادلات ساختاری و تحلیل چندسطحی استفاده شد. یافته های حاصل از مدل معادلات ساختاری با برازش مناسب؛ اثر مستقیم درگیری تحصیلی(13/5= t)، یادگیری به کمک همسالان(23/2= t) و کیفیت آموزشی (45/3= t) بر انگیزش تحصیلی را بزرگتر از مقدار 96/1 نشان داد، پس با اطمینان فرض صفر رد و نتیجه گرفته شد که متغیرهای مذکور بر انگیزش تحصیلی تاثیر مستقیم دارند. اثر مستقیم متغیر کیفیت آموزشی (40/5= t) و انگیزش تحصیلی (25/3= t)، درگیری تحصیلی (34/2= t) بر دستاوردتحصیلی نیز معنادار بود. همچنین تنها اثر غیرمستقیم کیفیت آموزشی بر دستاوردتحصیلی (01/2= t) معنادار است؛ بنابراین نقش واسطه ای انگیزش تحصیلی در اثرگذاری کیفیت آموزشی بر دستاوردتحصیلی در این پژوهش تایید شد. همچنین با استفاده از تحلیل چندسطحی اثر متغیرهای سطوح کلاس و مدرسه بر تبیین دستاوردتحصیلی هنرجویان بررسی شد. در سطح کلاس؛ متوسط دستاوردتحصیلی هنرجویان کلاس های مختلف (هنرآموزان مختلف) به طور معناداری با هم تفاوت دارد و اثر سابقه، جنس و تحصیلات هنرآموزان بر دستاوردتحصیلی غیرمعنادار اما اثر کیفیت آموزشی بر دستاوردتحصیلی مثبت و معنادار است. در مدل کامل سطح کلاس؛ 27/7 درصد از واریانس دستاوردتحصیلی در سطح دانش آموز و 28/22% از واریانس دستاوردتحصیلی در سطح معلم تبیین می شود. در مجموع؛ متغیرهای سطح دانش آموز و سطح معلم 30 درصد از واریانس دستاوردتحصیلی هنرجویان را تبیین می کند. در سطح مدرسه با توجه به مدل غیرشرطی آن؛ متوسط دستاوردتحصیلی هنرجویان هنرستان های مختلف به طور معناداری با هم تفاوت دارد. در مدل کامل سطح مدرسه 31/6% از واریانس دستاوردتحصیلی در سطح دانش آموز و 05/12% از واریانس دستاوردتحصیلی در سطح کادرمدرسه تبیین می شود. در مجموع،18.81% از واریانس دستاوردتحصیلی را عوامل مربوط به سطح مدرسه تبیین می کند. یافته های این پژوهش می تواند برای برنامه ریزان آموزش و پرورش و مدیران و معلمان سودمند و کاربردی باشد.