برای بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک های زراعی اغلب از مواد آلی استفاده می شود. با توجه به ضرورت تجدید نظر در استفاده از کودهای شیمیایی، تامین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه از طریق کاهش هدرروی و نگهداشت دراز مدت آن در محیط رشد گیاه حائز اهمیت است. آزمایشی با هدف بررسی تأثیر مواد اصلاحی زئولیت، بنتونیت، پرلیت و کود پتاسیم بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و گیاه کاهو به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاَ تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل دو سطح صفر و 5/0 گرم بر کیلوگرم مواد اصلاحی زئولیت (z0، z0.5)، بنتونیت (b0 ،b0.5) و پرلیت (p0، p0.5) و چهار سطح سولفات پتاسیم (صفر، 100، 200 و 300 کیلوگرم بر هکتار) در آذر ماه 1391 در گلخانه پژوهشی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا گردید. نتایج نشان داد که تیمارهای z0.5 و b0.5 افزایش معنی داری (p<0.05) در وزن خشک، ارتفاع و تعداد برگ گیاه نسبت به تیمار های z0 وb0 نشان دادند. زئولیت 5/0 گرم بر کیلوگرم با سطح 300 و 200 کیلوگرم بر هکتار به ترتیب بیشترین تأثیر را بر وزن خشک، ارتفاع و تعداد برگ گیاه داشت. بیشترین مقادیر نیتروژن، فسفر و پتاسیم خاک و گیاه نیز در تیمارهای z0.5 و b0.5 مشاهده شد. با افزایش سطوح سولفات پتاسیم، غلظت نیتروژن و پتاسیم خاک و گیاه به ترتیب کاهش و افزایش معنی داری نشان دادند. زئولیت 5/0 گرم بر کیلوگرم با سطح صفر و 300 کیلوگرم بر هکتار به ترتیب بیشترین غلظت نیتروژن و پتاسیم گیاه و خاک را منجر شدند. ph خاک پس از برداشت گیاه با کاربرد 5/0 گرم بنتونیت بر کیلوگرم خاک افزایش یافت، ولی در سطح 5/0 گرم بر کیلوگرم مواد پرلیت و زئولیت نسبت به سطح صفر آن ها کاهش داشت. تیمارهای سولفات پتاسیم در سطوح 100، 200، 300 کیلوگرم بر هکتار همراه با زئولیت، بنتونیت و پرلیت نسبت به سطح صفر سولفات پتاسیم موجب افزایش ph خاک گردیدند. هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک در تیمارهای آزمایشی نیز مشابه روند تغییرات در ph بود و در تیمار زئولیت همراه با 100 کیلوگرم سولفات پتاسیم بر هکتار معنی دار شد (p<0.05). کاربرد مواد اصلاحی در سطح 5/0 گرم بر کیلوگرم نسبت به سطح صفر آن ها سبب افزایش غلظت عناصر آهن، مس، منگنز و روی در گیاه و افزایش مقدار منگنز در خاک شد، ولی مقادیر آهن، روی و مس خاک را کاهش داد. کاریرد مواد اصلاحی (زئولیت، بنتونیت، پرلیت) با سطح 5/0 گرم بر کیلو گرم نسبت به سطح صفر موجب کاهش جرم مخصوص ظاهری و افزایش تخلخل خاک شد. طی این پژوهش زئولیت از طریق بهبود ظرفیت تبادل کاتیونی خاک سبب دسترسی بهتر و آسان تر گیاه کاهو به آب و عناصر غذایی و افزایش مقدار پارامترهای رویشی مورد مطالعه نسبت به شاهدگردید.