این پژوهش بر مبنای رویکرد نشانه- معناشناختی مکتب پاریس به تحلیل و بررسی کتاب دفتر روشنایی می پردازد که درباره احوال، آراء و رفتار بایزید بسطامی(234-161) عارف نامی قرن سوم است. در این روش از طریق بررسی نظام های گفتمانی شَوِشی، کنشی و الگوی روایی گرمس، موسس مکتب پاریس، فرایند تولید و دریافت معنا بررسی می شود. بنابراین بررسی نظام های گفتمانی شَوِشی و کنشی مطرح در متن کتاب به مخاطب در دریافت معنا یاری می رساند. در این راستا بدنه اصلی کتاب را به پنج زنجیره ی کلی تقسیم کردیم، سپس گزاره ها و حکایات مندرج در هر زنجیره را مشخص و با ذکر نمونه هایی به تحلیل روایی و نشانه معناشناسی آنها پرداختیم. بررسی های صورت گرفته ما را به این نتایج رساند که اولا نظام گفتمانی حاکم بر کل کتاب، نظام شناختی است. کتاب کلان روایتی است که راوی و کنشگر اصلی آن محمد بن علی سهلگی (گردآورنده کتاب) خود اذعان دارد، هدف وی در این کتاب ایجاد شناخت در مخاطب نسبت به بایزید است. سخنان و روایات سهلگی، تعاریف دیگر شخصیت ها از بایزید و داستان های مربوط به زندگی بایزید در راستای ایجاد شناخت در رابطه ی هم نشینی قرار می گیرند و در نهایت شناخت خواننده نسبت به بایزید را به اوج خود می رساند. بنابراین بایزید سوژه ی اصلی کتاب است که در جایگاه ابر قهرمان و اسطوره قرار می گیرد. علاوه بر این، هدف اصلی بایزید نیز ایجاد شناخت در مخاطب درونی و مخاطب تخیلی خود است. او با روش های مختلف تجویز، القا و اتیک درصدد ایجاد شناخت در دیگران و همراه کردن آن ها با خود است. نظام های گفتمانی القایی در داستان های مسلمان شدن همسایگان مجوسی، نظام های تجویزی در داستان های مربوط به مادر، وجود نقصان های هستی شناختی در حکایات هویت یابی، نقصان های عاطفی در حکایات توبه و نقصان های شناختی در حکایات گفتگو محور وجود دارد که در نهایت باعث ایجاد شناخت در خود بایزید، دیگر عوامل و مخاطبانی می شود که متن بایزید را می خواند. بنابراین علاوه بر نظام شناختی با توجه به عرفانی بودن متن کتاب، با نظام های عاطفی، القایی،تجویزی و گاهی اتیک با رویکرد زیبایی شناختی مواجه هستیم. .