در این تحقیق اجزای تشکیل دهنده اسانس دو گیاه مریم گلی لبه دار و گل محمدی شناسایی و اثرات ضد اکسیدانی، ضد سرطانی و ضد میکروبی آن بررسی شد. اسانس گیاه مریم گلی لبه دار با روش تقطیر و استخراج به طور همزمان و اسانس گل محمدی به روش صنعتی تهیه و با جفت کروماتوگرافی گازی- طیف نگار جرمی آنالیز شد. ترکیبات نونادکان (%89/10)، ژرانیول (%15/9) و سیترونلول (%97/55) اجزای اصلی اسانس گل محمدی و آلفاپینن (47/20-15/12%)، بتا-پینن (96/7-03/24%)، سابینن (73/16-46/6%)، بای سیکلوژرماکرن (39/1-28/22%)، اوکالیپتول (99/7-78/1%)، مانول (15/2-63/20%)، کاریوفیلن (37/0-01/12%)، بورنئول (60/10-80/1%) و اسپاتونلول (44/1-28/8%) اجزای اصلی اسانس مریم گلی تشخیص داده شد. خواص فیزیکوشیمیایی اسانس گل محمدی اندازه گیری و با استاندارد مقایسه شد. عصاره های استخراج شده بوسیله دستگاه سوکسله با آزمون های آنتی اکسیدانی به روش dpph و بتاکاروتن – لینولئیک اسید مورد سنجش قرارگرفت. در تست dpph عصاره های متانولی، برگ، سرشاخه هوایی، گل و میوه به ترتیبic50 برابر با 19/184، 16/20 و 09/149 و عصاره های متانولی گلبرگ خشک گل محمدی، گلبرگ تازه، پسماند گل، برگ خشک و نهنج به ترتیب ic50 برابر با 09/63، 91/22، 18/16، 61/18 و 21/23 میکروگرم بر میلی لیتر را نشان دادند. در سنجش بتاکاروتن-لینولئیک اسید عصاره های متانولی، برگ، سرشاخه هوایی، گل و میوه به ترتیب میزان مهاری معادل 36/0، 96/32 و 12/9 درصد و عصاره های متانولی گلبرگ خشک گل محمدی، گلبرگ تازه، پسماند گل، برگ خشک و نهنج به ترتیب میزان مهاری معادل 55/42، 53/39، 63/47، 12/13، 46/35 درصد نشان دادند. مقدار کل ترکیب های فنلی معادل با گالیک اسید نیز به روش فولین – سیوکالتیو اندازه گیری شد و مقادیر 42/59، 68/155 و 89/97 میکروگرم بر میلی گرم به ترتیب برای عصاره های متانولی برگ، سرشاخه هوایی، گل و میوه مریم گلی و مقادیر 31/92، 44/108، 11/135، 28/204، 47/135 میکروگرم بر میلی گرم به ترتیب برای عصاره های متانولی گلبرگ خشک، گلبرگ تازه، پسماند گل، برگ خشک و نهنج گل محمدی ثبت شد. اثرات ضد میکروبی و سمیت سلولی اسانس و عصاره ها مورد ارزیابی قرارگرفت. اسانس هر دو گیاه اثر ضد میکروبی نسبتاً خوبی را در مقابل اکثر سوش های مورد مطالعه نشان دادند. در آزمون سمیت سلولی، عصاره های متانولی هر دو گیاه جزء سرشاخه هوایی مریم گلی lc50 >1000 µg/ml را نشان دادند. در مورد فرکشن اتیل استاتی گلبرگ خشک، برگ خشک و اسانس تام گل محمدی و برگ، سرشاخه هوایی و گل و میوه و عصاره متانولی سرشاخه هوایی مریم گلی به ترتیب lc50 برابر با 453 و 700 و 42 و 112 و 168 و 90 و790 میکروگرم بر میلی لیتر بدست آمد. اسانس گل محمدی و برگ مریم گلی اثر خوبی را در تست دیسک سیب زمینی نشان ندادند. کلمات کلیدی: گل محمدی، مریم گلی لبه دار، اسانس، عصاره، آنتی اکسیدان، ضد میکروب، سمیت سلولی، عصاره، اسانس