خانواده از مهم ترین و اساسی ترین نهادهای اجتماعی است که بنای آن بر الفت و همدلی و دوستی استوار است و به همین علّت از محبوب ترین بناها نزد خداوند به حساب می آید. در قرآن کریم در رابطه با تشکیل خانواده دستوراتی آمده است که اجرای آنها موجبات آرامش و سعادت بشر را فراهم می آورد و آنها را از لغزش ها و گناهان دور می سازد. در ایران باستان و در تعالیم دین زرتشت نیز همانند اسلام تشکیل خانواده، امری نیک تلقی می شده و آنها طبق آیینی مقدس به نام «پیوکانی» با یکدیگر ازدواج می نموده اند. این ازدواج ها دارای شرایط و آداب و قوانین و حقوقی است که بررسی آن موضوع کار نگارنده است. در این پایان نامه که از یک مقدمه و سه فصل تشکیل شده، سعی شده است تا به مطالعه و بررسی خانواده و حقوق آن در شاهنامه اثر گرانقدر حکیم عالی مقام طوس ابوالقاسم فردوسی پرداخته شود و برای آنکه تغییرات و تحولات آداب و رسوم و مسائل مربوط به خانواده در آن روزگار نسبت به شرایط موجود در جامعه امروز ایران بررسی و نتیجه آن روشن تر بیان گردد، به مقایسه قوانین حاکم بر جامعه اسلامی امروزه ی ایران با ایران باستان و شاهنامه پرداختیم. در مقدمه با استناد بر منابع موجود به بیان تعاریف خانواده و انواع و اهمیت آن در ایران باستان پرداختیم. در فصل اول ازدواج، انواع، شرایط و آداب و رسوم مربوط به آن در ایران باستان و شاهنامه فردوسی مورد بررسی قرار گرفت و فهرستی از ازدواج های صورت گرفته در شاهنامه که به حدود 40 وصلت می رسید، ارائه گردید و برای روشن شدن تفاوت های آن زمان با امروزه، به بیان برخی قوانین موجود در جامعه ی امروزی ایران نیز پرداختیم. در فصل دوم به بیان برخی روابط و حقوق اعضای خانواده نسبت به یکدیگر، بحث فرزند خواندگی و شرایط آن و طلاق در آن دوره بر مبنای مقایسه با قوانین کنونی پرداختیم. در فصل سوم به نقش و جایگاه و مسائل مربوط به زنان در ایران باستان و شاهنامه فردوسی و مقایسه ای اجمالی با قوانین کنونی اشاره شد. در پایان از مجموع مطالب فصول سه گانه نتیجه گیری شد و اشتراکات و اختلافات حقوقی جامعه پیش از اسلام ـ که در شاهنامه بازتاب یافته است ـ با قوانین و آداب جامعه ی امروزی بیان گردید.