بیان و جلوه های آن در شعر نظامی در این پژوهش، در موضوعات تشبیه و انواع آن از دیدگاه های مختلف استعاره و گونه های آن (مصرّحه، مجرّده، مرشحه و مطلقه) و مکنیّه، تبعیّه، اسناد مجازی و انسان وارگی، فورگراندینگ و پرسونیفیکاسیون و برخی از کنایه ها و مجاز ها اختصاص دارد و یک به یک در شعر نظامی و آثار مختلف او (پنج گنج) بررسی گردیده است. برای این کار در ابتدا همه نمونه های صور خیال در شعرهای نظامی فیش برداری شد و تهیّه و قریب به چهار هزار فیش نتیجه بازیافت این نمونه ها بود. سپس با بررسی تئوریک صور خیال و فنّ آفرینش بیان دسته بندی منظّم و منسجمی از فیش ها و نمونه¬های بازیافته صورت گفت. و مبحث به مبحث درباره شکل های خیال و صورت های سخنوری و کاربرد آنها در اشعار نظامی با توجه به نگرشی به نظر صاحب نظران و ادبیات شناسان برجسته نوشته شد. سپس برای هر موضوع نمونه های گویا و بر جسته از از اثر پنج گانه شاعر انتخاب شد.