نام پژوهشگر: محمد مهدی محقق
محمد مهدی محقق مهران اسماعیلی
از حضرت امام جعفر صادق(ع) ششمین جانشین پیامبر اعظم اسلام(ص) (شهادت148هجری) میراث روائی کلانی برای شیعیان دوازده امامی و سایر مسلمانان باقی مانده است. بخشی از این میراث، مناظره های حضرت با مذاهب و مکاتب دیگر می باشد که در متون روائی شیعه به ثبت رسیده است. در این تحقیق تلاش شده مناظرات مورد نظر را استقراء کرده و ضمن مقایسه متون منتشر شده با یکدیگر، اعتبار سندی آنها نیز مورد بررسی قرار گیرد و سیر ثبت این مناظرات در متون روائی شیعه، پیگیری شود. علاوه بر این میزان استفاده علمای شیعه از این مناظرات در استدلال های علمی خود در حد امکان بررسی شده است. متون مناظرات در سه مقطع تاریخی به ثبت رسیده اند (قرن سوم و چهارم* قرن پنجم و ششم؛ قرن دهم و یازدهم) منابع مناظرات در دوره نخست عمدتاً منابعی هستند که توسط کلینی، شیخ صدوق، شیخ مفید، تالیف شده اند. در دوره دوم منابعی هستند که شیخ طوسی یا طبرسی ت،لیف کرده اند. منابع مناظرات در قرن دهم و یازدهم و پس از آن منابع مجلسی، شیخ حر عاملی و... هستند. در مورد هر مناظره ابتدا به قدیمترین منبع (منبع دوره اول) مراجعه گردید و ضمن بررسی متون روائی این دوره کاملترین روایات به عنوان معیار قرار می گرفت. بررسی سندی روایات مناظره می تواند مسیر نقل آن را تا دوره تدوین احادیث قرن سوم و چهارم معلوم کند. همچنین مشخص می گردد که روایت مرود نظر از چند طریق نقل شده است و چگونه به منابع مت،خر رسیده و کتاب های مت،خر (طبرسی، بحار و...) از چه منابعی روایات خود را اخذ کرده اند. طبرسی در کتاب الاحتجاج عمده این مناظرات را جمع کرده است. سلسله سند آنها را هنگام تدوین خذف کرده اما منابع دوره نخستین سلسله سندها را آورده اند که ما بر اساس دیدگاه های آیت الله خوئی به ارزیابی آنها پرداخته ایم. مناظرات امام صادق(ع) در منابع علمی شیعه اعم از کلامی، فقهی، تاریخی و.. جستجو کرده تا کاربرد و استفاده علماء از این مناظرات را پیگیر کنیم و میزان توجه ایشان را دریابیم