هنگامی که گستره تهاجمات بی رحمانه ی مغول ، در اثر اشتباهات بی حد و مرز حکومت خوارزمشاهیان، به سوی سرزمین های آسیا کشیده شد ؛ مناطق بسیاری ویران و زندگی اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی مردم در لایه های گوناگون ، دستخوش تغییرات اساسی و وسیعی گردید . این تهاجمات طی سه دهه ، رکود بی سابقه ای را در فعالیت های هنری و معماری به وجود آورد . و به خصوص در سلسله ایلخانی ، توسط هولاکو و جانشینان او پایه گذاری و استحکام یافت . به دنبال آن تبادل فرهنگی گسترده ای بین اقوام مختلف آسیا که اینک مرز مشخصی بین آنها وجود نداشت آغاز گردید.از سوی دیگر ثروت سلاطین مغول و نفوذ وزراء و کارگزاران ایرانی بر دربار ، موجبات رشد چشمگیر هنرها را فراهم کرد و در نتیجه عصر زرین دیگری در تاریخ هنری این مرز و بوم رقم خورد . در چنین شرایطی ، یکی از عظیم ترین و باشکوه ترین بناهای معماری جهان ، در سلطانیه پا به عرصه وجود گذاشت . برای ساخت این بنا صنعتگران و هنرمندان کارآزموده ، از سراسر ایران فراخوانده شدند و نهایت استعداد و هنر خود را در ساخت و تزئین آن به کار انداختند . بنای گنبد که به قولی شاخص ترین بنای معماری دوران اسلامی به شمار می آید ؛ جدا از ارزش ویژه معماری و فنون ساختمانی ، از جهت تزئینات نیز حائز اهمیت فراوانی است . این تزئینات که به دو دوره تقسیم می شود ، از ویژگی های مهمی برخوردار است . استفاده گسترده از کاشیکاری معرق ، گچبری های نفیس و افسونگر ، ارائه نقوش و تزئینات رنگی و به کار گیری گسترده ی کتیبه ها ، به همراه ظرافت و دقت فوق العاده در اجرا ، از جمله این ویژگی هاست . این تزئینات به طور یقین الهام بخش بسیاری از بناهای عصر ایلخانی و ادوار بعدی بوده است . واژگان کلیدی:سلطانیه. تزئینات. نقوش. گچبری