رساله حاضر به بررسی ریشه ها و نشانه های گرایش علوم انسانی به مبانی علوم غربی در عهد پهلوی اول می پردازد. بررسی اسناد تاریخی نشان می دهد که بعد از ورود اسلام به ایران و در طول دوره های مختلف تا پایان دوره قاجار بخش اعظم نظام آموزش و پرورش ایران به شکل سنتی و تحت نظام آموزشی و پرورش خاصی عمل می نمود. در این نظام آموزشی و پرورشی طلاب و مراجع اسلامی منبع و محور تولید و بازتولید علوم انسانی و اسلامی بودند. در همین راستا، فنون و روش های آموزش و پرورش و همچنین نظام ارزیابی و سنجش، روش شناسی ها قلمروهای مطالعاتی، رویکردها و دیگر متغیر های مرتبط متأثر از ماهیت نظام سنتی مسلط بود. رابط? میان سنت علمی اسلامی و علم نوین غرب پیوند مهمی را در بر بررسی گفتمان اسلام و علم معاصر به وجود می آورد. خوشبختانه، انتقال سنت علمی اسلامی به غرب، همچون انتقال سنت های پیش از اسلام به سنت اسلامی موضوعی مبهم و ناشناخته نیست. علاوه بر این، راه هایی که غرب پیشرفت های مسلمانان و آثار تمدن اسلامی را جذب خود کرد و آنها را تغییر شکل داد بطور دقیق قابل بررسی و مداقه است، هرچند متون فراوانی هنوز بررسی نشده و سوال های فراوانی بی جواب مانده است. با توجه به اینکه تحقیق نظری نوعی پژوهش بنیادی است، به طور خودکار از روش های استدلال و تحلیل عقلانی استفاده می کند و بر پایه مطالعات کتابخانه ای انجام می شود وبه طوری کلی می توان گفت که در این تحقیق به این جمع بندی رسیدکه رضاشاه نقش آموزش و پرورش را به عنوان یک عامل تغییر اجتماعی در طی سلطنت برآورد می کند به طوری که ناسیونالیسم جدید وقتی به ایران رسید جدال دوگان? غریبی را با خود به همراه آورد. پدید? ناسیونالیسم اساسا محصولی است ناشی از افکارغربی، و ایرانیانی که اول بار با این افکار آشنا شدند کسانی بودند که کاملا محتوای فرهنگی غرب را درک کرده بودند. اما ناسیونالیم به ویژگی فرهنگ خود تأکید دارد و آن را ستایش می کند. حال برخورد میلون ایرانی با سایر وجود افکار و تمدن غربی چگونه باید باشد؟ در بیم ملیون عده ای بودند که فکر می کردند تمدن قدیمی ایران به هیچ روی قادر به رقابت با تمدن نو و پرتوان غرب نیست؛ تمدن قدیمی را باید دور انداخت و تمدن جدید غربی را باید دربست پذیرفت. بقیه هم نظری? افراطی مخالف آن را ابراز می داشتند؛ عظمت فرهنگی ایران ایجاب می کند که با تماس با فرهنگ های کم اصل و نسب تر آلوده نشود؛ ایرانی باید هر چیز خارجی را (البته به جز افکار ناسیونالیستی) رد کند و دوباره ارزش های اصیل فرهنگی خود را زنده نماید.