برترین تجلی گاه معماری قدسی مسلمانان، در ساختار فیزیکی و معنایی مساجد متظاهر گشته است که خود نمودی آشکار از توازن، تعادل، نظم، تجسم و وحدانیت خداوند بوده است. از زمان بنیانگذاری مساجد اسلامی توسط نبی اکرم، مساجد نه تنها به صورت شکلی متحول شده اند، بلکه از نظر فرهنگی – اجتماعی نیز در جریان دگرگونی قرار گرفته و هویتی جدید برای آنها پدید آمده است. برای آنکه مسجد بتواند جایگاه حقیقی خود را در جامعه محقق سازد لازم است دو دسته کارکرد را بصورت همزمان تامین نماید: 1- کارکردهای آیینی 2- کارکردهای فرهنگی – اجتماعی. برآیند این دو کارکرد زمینه ساز اقبال عمومی و استقبال مردم از مساجد است. در این پژوهش سعی بر آن است شاخصه های کارکردهای فرهنگی – اجتماعی مساجد با مطالعه مسجد النبی و اولین مساجد ساخته شده در زمان پیامبر و همچنین بررسی سیر دگرگونی شکل و مفهوم مسجد در تاریخ اسلام و ایران، طرحی در جهت ارتقاء نقشه فرهنگی – اجتماعی مساجد در معماری پیشنهاد گردد. در حوزه ی طراحی نیز، ما به ازاء کالبدی پژوهش های تاریخی-تئوری در طراحی مسجدی در شاهرود به کار گرفته خواهد شد.