سخن گفتن از حقوق بازار سرمایه بدون توجه به نظریه پردازیِ حقوقی یا اقتصادی ، و فراهم آوردن نظریات مختلف در عرصه های گوناگون حقوقی و مالی میسر نیست . نظریه پردازی در عرصه بازار سرمایه ، سبب نظام مند شدن مقررات و احکام حقوقی ، افزایش توان انطباق این قواعد با موضوعات و حوادث جدید ، اداره مناسب تر بازار و تنظیم بهتر مناسبات مالی می گردد . این تحقیق در جهت تبیین نظریات حقوقی و مالی ، در قلمرو بازار سرمایه و یکی از نهاد های مدرن آن یعنی شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادر و تسویه وجوه )سمات( انجام شده است .این شرکت شالوده امور مربوط به تسویه و پایاپای اوراق بهادار می باشد . شرکت مورد بررسی نگهداری کننده اوراق بهادار به صورت فیزیکی یا الکترونیکی بوده ، به این منظور که اوراق مزبور قابلیت نقل و انتقال ایمن یابند ؛ به علاوه وظیفه خطیر مدیریت فرآیند تسویه و پایاپای انواع اوراق بهادار را به عهده دارد . با توجه به عنوان پایان نامه که مطالعه اتاق پایاپای ، صندوق تضمین و نظام ودیعه را تکلیف نموده است ، در فصل سوم با مطالعه ی اتاق پایاپای پی بردیم که ساز و کار منحصر به فرد آن ، انواع ریسک را مدیریت کرده و با سیستم نظارتی که از آن برخوردار است روند صحیح انجام معاملات اوراق بهادار و فرآیند مبادله ی کامل آن ها را تضمین می نماید .پس از انعقاد قرارداد بورس ، اتاق پایاپای با عمل مداخله گرانه خود ، نقش طرف مقابل را ایفا می کند . به منظور تبیین قالب حقوقی عمل مداخله گرایانه اتاق ، بعد از بررسی نظرات مختلف کشف گردید که اتاق در قالب تأسیس تازه ی طرف معامله ی مرکزی و از طریق فرآیند تبدیل تعهد ، نقش خریدار را در مقابل فروشنده و نقش فروشنده را در مقابل خریدار بازی می کند .شرکت سپرده گذاری با تشکیل صندوق تضمین ، اطمینان و اعتماد را در بازار تأمین نموده تا در نهایت از گسستگی بازار جلوگیری گردد . در مبحث ماهیت صندوق تضمین بعد از تبیین نظرات مختلف پذیرفتیم که با توجه به نص ماده 1 قانون مدنی ، دارای ماهیتی مستقل است .به منظور بررسی نظام ودیعه ، بعد از تبیین مفهوم ، مبانی و شمول آن ، و نقد نظرات مختلف در مورد ماهیت وجه تضمین ) حساب ودیعه ( و سپرده ی ثابت ) حساب تسویه ( ، این نظر ترجیح داده شد که مطابق با وثیقه می باشد .