نقش تربیت نزد شیخ اجل چنان مهم بوده است که او باب هفتم گلستان را در تاثیر تربیت و همچنین باب هفتم بوستان را در عالم تربیت نام نهاده است. آدمی با مطالعه و دقت و تفحص در آثار سعدی در می یابد که چگونه انسان باشد. چگونه مراحل و خودسازی را طی کرده به مقام قرب الهی نایل آید. با مطالعه آثار وی می توان دریافت که سعدی چقدر به تعالیم انسان ساز اسلام احاطه داشته است. وی اشرافیت خاصی نیز به دیدگاه های تربیتی پیام آوران الهی داشته است. ایشان آثار منظوم و منثور خود را با گوهر اخلاق و تربیت تزیین نموده و سخنان نغز و حکیمانه ی خود را تحت تاثیر اندیشه های متعهدانه ی اخلاقی و تربیتی بیان نموده است..وهمچنین خواجه نصیرالدین طوسی در کتاب اخلاق ناصری به سیاست مُدُن و تدبیر منزل توجه خاصی داشته و در اثنای مباحث خود به نظام ارزشی حاکم بر فرایند تعلیم و تربیت انسانی، توجه ویژه ای نموده است. نظام ارزشی در نگاه او از یک سو بر مباحث فطری و سرشتی انسان مبتنی است و از سوی دیگر جامعه آموزه ها ی آن را در سمت و سو دادن به این نظام حاکم، موثر می داند، از طرف دیگر خواجه نصیر تاثیرات غیبی و آموزه های معنوی و عنایات الهی را در تثبیت نظام ارزشی مذکور و هدایت انسان در مسیر ارزشها، مهم و موثر می داند. روش تحقیق با توجه به موضوع پژوهش توصیفی (descriptive method) و با توجه به هدف بنیادی و برای جمع آوری داده ها،روش اسنادی خواهد بود. پژوهش اسنادی،پژوهش مبتنی بر شواهد برگرفته از مطالعه اسناد و کتاب هاست.وبرای گردآوری اطلاعات مورد نیاز تحقیق، از روش کتابخانه ای و بررسی مقالات و مطالب مرتبط استفاده شده است با مقایسه¬ی دیدگاه تربیتی دو اندیشمند مسلمان (سعدی و خواجه نصیر) نتایج ذیل حاصل می شود. قسمت اول) محاسن: 1- احساس مسئولیت و ارزش و اهمیت قائل بودن برای تربیت 2- تعلیم مفاهیم مذهبی و اخلاقی در سن کودکی 3- توجه به اهمیت و نقش دوست در تربیت 4- استفاده از داستان و تمثیل و حکایت در تربیت قسمت دوم) معایب: 1- تمرکز بر تنبیه و غفلت از نقش سازنده تشویق 2- تبعیض قائل شدن بین دختر و پسر و کم توجهی به آموزش و تربیت دختران 3- بی توجهی به نقش مادر در تربیت فرزندان 4- استفاده بیش از حد از امر و نهی و موعظه مستقیم.